Archive for category: Ανακοινώσεις

Αγαπητά μέλη,

 

Το Δ.Σ. της Ο.ΠΑ.Κ. σας προσκαλεί στη φετινή Ετήσια Γενική και Εκλογική Συνέλευση, η οποία θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2024 στις 10:00πμ  στον Πολυχώρο Φεγγαρόπετρα, Αγίου Φανουρίου 19, 7741 Χοιροκοιτία, Λάρνακα.

 

Η Συνέλευση θα αρχίσει το αργότερο με καθυστέρηση 30 λεπτών, δηλαδή στις 10:30 όπως προνοεί το Καταστατικό, αν στις 10:00πμ οι παρευρισκόμενοι δεν αποτελούν απαρτία.

(Η Γενική Συνέλευση βρίσκεται σε απαρτία όταν τα μισά συν ένα τουλάχιστον μέλη της Οργάνωσης είναι παρόντα στη Συνέλευση.)

 

Απευθύνουμε παράκληση σε όσα μέλη μπορούν, να παραστούν, ώστε μέσα σε ένα κλίμα σύμπνοιας να συζητήσουμε και να ανταλλάξουμε απόψεις και εισηγήσεις για το κοινό μας καλό.  Η συμμετοχή και οι απόψεις των μελών είναι πολύ σημαντικές.

 

Στη φετινή Γενική Συνέλευση θα γίνουν εκλογές για νέο Δ.Σ. της Ο.ΠΑ.Κ., γι’ αυτό όσοι ενδιαφέρονται να προσφέρουν μέσα από τις θέσεις του Δ.Σ., παρακαλούνται να υποβάλουν υποψηφιότητα έγκαιρα.

 

Οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να συμπληρώσουν το ειδικό έντυπο που εσωκλείουμε στο φάκελο, και να το παραδώσουν στο γραφείο της Ο.ΠΑ.Κ. μέχρι την Τετάρτη 4/12/2024 και ακολούθως τα έντυπα υποψηφιοτήτων, θα παραδοθούν στην Γραμματέα.

 

Μετά την συνέλευση θα ακολουθήσει γεύμα, γι’ αυτό σας παρακαλούμε όπως δηλώσετε συμμετοχή το συντομότερο δυνατό, μέχρι την Τρίτη 3 Δεκεμβρίου, στα γραφεία της Οργάνωσης, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες διευθετήσεις.

 

Για οποιεσδήποτε πληροφορίες ή διευκρινήσεις επικοινωνήστε με το γραφείο της Οργάνωσης στο τηλέφωνο 22496494 από τις 08:15 – 14:15.

 

Παρακαλούμε όπως τα μέλη φτάσουν έγκαιρα, για να ξεκινήσει η Γενική Συνέλευση στην προγραμματισμένη ώρα.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ Ο.ΠΑ.Κ.

 

1.   Εγγραφή συνέδρων ξεκινά στις 9:30πμ

2.   Έναρξη συνέλευσης με καλωσόρισμα από τον Πρόεδρο και παρουσίες από την Γραμματέα

3.   Έγκριση Ημερήσιας Διάταξης

4.   Απολογισμός πεπραγμένων 2023-2024 από τον Πρόεδρο

5.   Παρουσίαση Ισολογισμού λογιστικών λογαριασμών από τον Ταμία

6.   Έγκριση λογιστών και ελεγκτών

7.   Συζήτηση για Πεπραγμένα/Ισολογισμό και άλλα θέματα

8.   Παραίτηση απερχόμενου Δ.Σ. και Εκλογές

 

 

Θα ακολουθήσει γεύμα στις 13:30

 

Με εκτίμηση, για το Δ.Σ.,

 

 

 

Ανακοίνωση για το έργο THEREWITH (click here for newsletter in english):

Αγαπητά μέλη και ενδιαφερόμενοι φορείς,

 

Είμαστε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε την επίσημη έναρξη του έργου THEREWITH το οποίο στοχεύει να ενδυναμώσει τα άτομα με προκλήσεις κινητικότητας και να προωθήσει τα δικαιώματα τους σε ολόκληρη την Κύπρο.

Το έργο THEREWITH υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος BUILD, με φορέα υλοποίησης την Οργάνωση Παραπληγικών Κύπρου (ΟΠΑΚ).  Το πρόγραμμα «Building a robust and democratic civic space» (BUILD) έχει ως στόχο την προστασία, την προώθηση και την ευρεία αναγνώριση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αξιών της Ε.Ε., μέσω της στήριξης οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (OKοιΠ) στην Ελλάδα και την Κύπρο και της ενίσχυσης των ικανοτήτων και της βιωσιμότητάς τους. Το BUILD συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή ‘Ενωση, μέσω του προγράμματος Citizens, Equality, Rights and Values (CERV), το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Κέντρο Στήριξης ΜΚΟ Κύπρου με συνολικό ποσό επιχορήγησης €2,9εκ. Συντονιστής του BUILD είναι το Ίδρυμα Μποδοσάκη (Ελλάδα) σε σύμπραξη με το Κέντρο Στήριξης ΜΚΟ (Κύπρος).

 

Οι πρωταρχικοί στόχοι του THEREWITH περιλαμβάνουν:

• Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και της γνώσης για τα δικαιώματα και τις αξίες της ΕΕ: Στόχος μας είναι να αυξήσουμε την ευαισθητοποίηση και την κατανόηση των δικαιωμάτων και των αξιών της ΕΕ για τα άτομα με προκλήσεις κινητικότητας στην Κύπρο.
• Βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες και μηχανισμούς υποστήριξης: Δεσμευόμαστε να υποστηρίξουμε τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες και μηχανισμούς υποστήριξης για τα άτομα με προκλήσεις κινητικότητας.
• Υπεράσπιση για ισχυρότερα νομοθετικά πλαίσια και αλλαγές πολιτικής: Θα ξεκινήσουμε μια εκστρατεία υπεράσπισης στοχεύοντας ολοκληρωμένα νομοθετικά πλαίσια που διασφαλίζουν την προσβασιμότητα και την ίση μεταχείριση.
• Ενίσχυση του ρόλου υπεράσπισης και παρακολούθησης των ΟΚοιΠ: Η ενδυνάμωση των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟΚοιΠ) είναι ζωτικής σημασίας για τις προσπάθειές μας. Θα παρέχουμε πόρους και ευκαιρίες δικτύωσης για να ενισχύσουμε τις ικανότητες υπεράσπισης και το ρόλο παρακολούθησης.

 

Το έργο θα αναλάβει τις ακόλουθες δραστηριότητες:

• Ολοκληρωμένη έρευνα για τον εντοπισμό των εμποδίων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με κινητικές προκλήσεις στην Κύπρο.
• Εργαστήρια ευαισθητοποίησης και ενδυνάμωσης για να εξοπλίσουν τους συμμετέχοντες με γνώσεις σχετικά με τα δικαιώματα της ΕΕ και τις διαθέσιμες υπηρεσίες υποστήριξης.
• Μια εκστρατεία υπεράσπισης που περιλαμβάνει μια ηλεκτρονική αίτηση και συναντήσεις εμπειρογνωμόνων για την υποστήριξη των αλλαγών πολιτικής και την ευαισθητοποίηση.

 

Το έργο THEREWITH στοχεύει να ωφελήσει:

• Άτομα με κινητικές προκλήσεις και τις οικογένειές τους, ΟΚοιΠ που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των ατόμων με κινητικές προκλήσεις, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, κυβερνητικές αρχές και ενδιαφερόμενοι στα δικαιώματα και την ένταξη των ατόμων με κινητικές προκλήσεις, το ευρύ κοινό.

 

Ανυπομονούμε να συνεργαστούμε με όλους τους ενδιαφερόμενους για να επιτύχουμε τους στόχους μας και να δημιουργήσουμε μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, όπου όλοι, ανεξάρτητα από τις προκλήσεις κινητικότητας, μπορούν να συμμετέχουν πλήρως και να ευδοκιμούν.

 

Για περισσότερες πληροφορίες και ενημερώσεις σχετικά με το έργο THEREWITH, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της ΟΠΑΚ https://opak.org.cy/

ή επικοινωνήστε μαζί μας στο opak.cyprus@gmail.com & mail@opak.org.cy

 

Θερμούς χαιρετισμούς,

 

Δημήτρης Λαμπριανίδης,

Συντονιστής Έργου και Πρόεδρος ΟΠΑΚ

 

Αρχείο ανακοίνωσης σε word document: THEREWITH_OPAK_newsletter_GR

Α/Π 156/2024, Α/Π 1857/2023, ΑΥΤ. 11/2022, Α/Π 716/2022, Α.Σ.Α. 3/2018, Α.Σ.Α. 137/2016, Σ.Α.Α. 138/2016

[το αρχείο μπορείτε να το κατεβάσετε σε τύπο word εδώ:ΕΚΘΕΣΗ ΓΗΠΕΔΑ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ_2024]

 

Αυτεπάγγελτη Τοποθέτηση Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

αναφορικά με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες

στα στάδια ποδοσφαίρου

 

Ερευνών Λειτουργός: Κυριάκος Κυριάκου

Λευκωσία, 10, Μαΐου  2024

 

Α. Περιεχόμενα

		Σελίδα
Α. Περιεχόμενα		1
Β. Εισαγωγή – Παράπονα		3
Γ. Στάδια Α Κατηγορίας		11
Δ. Νομικό Πλαίσιο		12
	–       Προκήρυξη Πρωταθλήματος Cyta & Κυπέλλου Coca–Cola 2022-2023	12
	–       Ο περί της Πρόληψης και της Καταστολής της Βίας στους Αθλητικούς Χώρους Νόμος	12
	–       Ο περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμος (ΚΕΦ. 96)	14
	–       Περί Οδών και Οικοδομών Κανονισμοί	15
Ε. Διεθνές νομικό πλαίσιο		18
î Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών		18
– Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες		18
– Γενικά Σχόλια της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των                   Ατόμων με Αναπηρίες		22
– Έκθεση Ύπατου Αρμοστή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων		28
î Ευρωπαϊκή Επιτροπή		29
î  Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης		30
î Συμβούλιο της Ευρώπης		32
î Ένωση Ευρωπαϊκών Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών (UEFA)		34
– Κανονισμοί UEFA για την υποδομή των σταδίων                – Οδηγός για Ποιοτικά Στάδια                – Οδηγός Ορθής Πρακτικής για τη Δημιουργία Προσβάσιμων                   Σταδίων και Εμπειρίας Αγώνων		34 35   37
Στ. Ο περί Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος Ν. 127(Ι)/2000		44
Ζ. Ο περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμος [Ν.42(Ι)/2004]		46
Η. Διαπιστώσεις		47
Θ. Καταληκτικά Συμπεράσματα		52
Ι. Προκαταρτικές Εισηγήσεις		56
ΙΑ. Συστάσεις – Πρόσκληση σε Διαβουλεύσεις		59

 

 

Β. Εισαγωγή – Παράπονα

 

 

i.      Οργάνωση Παραπληγικών Κύπρου (ΟΠΑΚ)

 

Τον Αύγουστο του 2022, η Οργάνωση Παραπληγικών Κύπρου (ΟΠΑΚ) έδωσε στη δημοσιότητα επιστολή της προς τον Κυπριακό Οργανισμό Αθλητισμού (ΚΟΑ) και την Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (ΚΟΠ) αναφορικά με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στο (τότε) υπό ανέγερση νέο στάδιο Λεμεσού.

 

Με την εν λόγω επιστολή της η ΟΠΑΚ επεσήμανε, μεταξύ άλλων, ότι στο νέο στάδιο Λεμεσού:

 

·        Δεν έχει ληφθεί πρόνοια για τη δημιουργία θέσεων για άτομα που διακινούνται με τροχοκάθισμα στον ισόγειο χώρο των κερκίδων της φιλοξενούμενης ομάδας.

 

·        Το μέγεθος των προβλεπόμενων θέσεων για άτομα  που διακινούνται με τροχοκάθισμα δεν είναι επαρκές για την εξυπηρέτησή τους, καθότι το πλάτος τους είναι μικρότερο από το πλάτος του μέσου τροχοκαθίσματος.

 

·        Ο αριθμός των εν λόγω θέσεων δεν αντιστοιχεί στις προβλεπόμενες βάσει της συνολικής χωρητικότητας του σταδίου και δεν έχει ληφθεί υπόψη η ανάγκη για θέσεις βοηθών/συνοδών των ατόμων με αναπηρίες πλησίον των ειδικά διαμορφωμένων θέσεων.

 

·        Οι θέσεις για άτομα με αναπηρία είναι συγκεντρωμένες σε συγκεκριμένα σημεία του σταδίου και δεν τους παρέχεται η επιλογή να κάθονται σε διάφορους χώρους των κερκίδων.

 

·        Στο στάδιο έχει εγκατασταθεί ηλεκτρικός ανυψωτήρας αντί συμβατικός ανελκυστήρας για τη διευκόλυνση της μετακίνησης των ατόμων με αναπηρίες, παρότι κάτι τέτοιο δεν συνάδει με τα διεθνή πρότυπα.

 

·        Στην ανατολική πλευρά του σταδίου δεν υπάρχει χώρος στάθμευσης, με επακόλουθο τα άτομα με αναπηρία να χρειάζεται να διανύσουν μεγάλη απόσταση για να μεταβούν στη συγκεκριμένη πλευρά των κερκίδων.

 

 

ii.     Παγκύπρια Οργάνωση Αποκατάστασης Αναπήρων Λεμεσού (ΠΟΑΑ Λεμεσού)

 

 

Σε σχέση επίσης με το νέο στάδιο Λεμεσού, το 2023 η Παγκύπρια Οργάνωση Αποκατάστασης Αναπήρων Λεμεσού (ΠΟΑΑ Λεμεσού) απέστειλε επιστολή στον ΚΟΑ με την οποία προέβη σε σειρά επισημάνσεων αναφορικά με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στο στάδιο.[1]

 

Συγκεκριμένα:

 

·        Το πλάτος των θέσεων που είναι διαμορφωμένες για χρήση από άτομα που χρησιμοποιούν τροχοκάθισμα είναι μόλις 60 εκατοστά και, κατ’ επέκταση, μικρότερο από το πλάτος του μέσου τροχοκαθίσματος και, παράλληλα, δεν έχει ληφθεί πρόνοια για θέσεις συνοδών στον χώρο που είναι διαμορφωμένος για χρήση από άτομα που χρησιμοποιούν τροχοκάθισμα.

 

·        Οι θέσεις για άτομα με αναπηρίες δεν παρέχουν επαρκή προστασία από τις καιρικές συνθήκες με επακόλουθο μέλη της ΠΟΑΑ Λεμεσού να αναγκαστούν να χρησιμοποιούν ομπρέλες κατά τη διάρκεια του αγώνα για να προστατεύονται από τη βροχή.

 

·        Κατά τη διάρκεια αγώνα (κεκλεισμένων των θυρών) μέλη της ΠΟΑΑ Λεμεσού τοποθετήθηκαν στο κάτω μέρος της δυτικής κερκίδας με επακόλουθο να μην  έχουν απρόσκοπτη θέαση του αγώνα.

 

·        Ο ανελκυστήρας του σταδίου παρουσιάζει συχνά προβλήματα.

 

iii.   Παράπονο με αρ. φακ. 1857/2023

 

 

Επίσης σε σχέση με το νέο στάδιο Λεμεσού, έχει ληφθεί το παράπονο με αρ. φακ. Α/Π 1857/2023, βάσει του οποίου στο εν λόγω στάδιο δεν υπάρχουν διαθέσιμοι ειδικά προσαρμοσμένοι χώροι προσβάσιμοι από τα άτομα με αναπηρίες και στις δύο κερκίδες του σταδίου, παρά μόνο στην κερκίδα της γηπεδούχου ομάδας.

 

Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον παραπονούμενο, όταν προσέρχεται στο στάδιο, δεν μπορεί να παρακολουθήσει τον αγώνα στον ίδιο χώρο με τους φιλάθλους της ομάδας του αλλά μεταξύ των φιλάθλων της αντίπαλης ομάδας, με ότι κινδύνους αυτό ενδεχομένως να συνεπάγεται για τον ίδιο και την ασφάλειά του.

 

Αντίστοιχο ζήτημα, σύμφωνα με τον παραπονούμενο, ανακύπτει και σε άλλα στάδια όπου οι χώροι για άτομα με αναπηρίες περιορίζονται αποκλειστικά στις κερκίδες της γηπεδούχου ομάδας.

 

 

iv.   Παράπονο με αρ. φακ. Α/Π 156/2024

 

Άλλο παράπονο αφορούσε στη διαθεσιμότητα των ειδικά διαμορφωμένων χώρων στάθμευσης για άτομα με αναπηρία πλησίον του σταδίου «Κατωκοπιά Επιστροφή / Γλαύκος Κληρίδης» στην Περιστερώνα.

 

Όπως μας ανέφερε η παραπονούμενη, η οποία είναι μητέρα παιδιού με αναπηρία που είναι κάτοχος ευρωπαϊκής κάρτας αναπηρίας, κατά την προσέλευση τους στο στάδιο συστηματικά διαπιστώνουν ότι η πρόσβαση προς τους χώρους στάθμευσης, περιλαμβανομένων και όσων είναι ειδικά διαμορφωμένοι για άτομα με αναπηρίες, είναι αποκλεισμένη με κορδέλα και το σύνολο σχεδόν όλων ανεξαιρέτως των χώρων στάθμευσης είναι κατειλημμένοι από τους ποδοσφαιριστές ή/και τους ποδοσφαιρικούς παράγοντες.

 

Σύμφωνα, επίσης, με την παραπονούμενη, κατά την πρόσφατη επίσκεψη της στο στάδιο, μόνο ένας χώρος στάθμευσης για άτομα με αναπηρίες ήταν διαθέσιμος και ο σύζυγός της αναγκάστηκε να μετακινήσει την κορδέλα για να σταθμεύσουν, παρότι ο υπεύθυνος του σταδίου προσπάθησε να τον αποτρέψει αναφέροντάς του ότι όλοι οι χώροι στάθμευσης είναι κρατημένοι.

 

Όπως, δε, της ανέφερε η stewards/επιτηρήτρια του σταδίου, πρέπει να ενημερώνουν επικοινωνούν το στάδιο για να γίνονται διευθετήσεις ώστε να υπάρχει διαθέσιμος χώρος στάθμευσης για άτομα με αναπηρίες, διαφορετικά οι εν λόγω χώροι στάθμευσης παραχωρούνται, για διευκόλυνση, και σε μη δικαιούχους.

 

v.    Γενικότερα προβλήματα προσβασιμότητας σταδίων ποδοσφαίρου

 

 

Πέραν των ανωτέρω που αφορούν στο νέο στάδιο Λεμεσού, η ΟΠΑΚ έχει κατά το παρελθόν υποβάλει σειρά παραπόνων στο Γραφείο μας αναφορικά με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στα στάδια ποδοσφαίρου στα οποία διεξάγονται ποδοσφαιρικοί αγώνες Α΄ Κατηγορίας.[2]

 

Ειδικότερα, η ΟΠΑΚ έχει επισημάνει τις εξής ελλείψεις/προβληματισμούς αναφορικά με τα στάδια ποδοσφαίρου παγκύπρια:

 

·        Ανεπαρκής ή/και ελλιπής προσβασιμότητα των σταδίων από τα άτομα με αναπηρίες, ιδίως όσων διακινούνται με τροχοκάθισμα.

 

·        Αδυναμία φιλοξενίας φιλάθλων με αναπηρία και στις δύο κερκίδες οπαδών με επακόλουθο άτομα με αναπηρίες να αναγκάζονται να βρίσκονται στον ίδιο χώρο με τους οπαδούς της αντίπαλης ομάδας.

 

·        Ακαταλληλότητα των ειδικά διαμορφωμένων χώρων για τη φιλοξενία ατόμων με αναπηρίες.

 

·        Μη εγγύηση της ασφάλειας των ατόμων με αναπηρίες σε περίπτωση έκτακτου περιστατικού και ανάγκης εκκένωσης του γηπέδου.

 

·        Μη ύπαρξη χώρων υγιεινής προσβάσιμων από τα άτομα με αναπηρία και στις δύο κερκίδες του σταδίου.

 

·        Αδυναμία χρήσης των ειδικά διαμορφωμένων χώρων υγιεινής για άτομα με αναπηρίες επειδή ήταν κλειδωμένοι κατά τη διάρκεια του αγώνα.

 

·        Απαγόρευση της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία σε στάδιο ποδοσφαίρου Α΄ κατηγορίας λόγω της ακαταλληλότητας του ειδικά διαμορφωμένου χώρου για τη φιλοξενία τους.

 

 

vi.   Παράδειγμα καλής πρακτικής σε αγώνα ποδοσφαίρου στο στάδιο «ΑΕΚ Αρένα» στη Λάρνακα

 

Εν αντιθέσει με τα ανωτέρω προβλήματα, σε ποδοσφαιρικό αγώνα που διεξάχθηκε τον Ιούλιο του 2022 στο στάδιο «ΑΕΚ Αρένα», για τα προκριματικά του κυπέλλου Conference League, άτομα με οπτική αναπηρία ή μειωμένη όραση είχαν την ευκαιρία να ζήσουν την εμπειρία του αγώνα μέσω σύγχρονης ακουστικής μετάδοσης του αγώνα που τους παρεχόταν από το στάδιο.[3]

 

Ειδικότερα, κατόπιν ιδιωτικής πρωτοβουλίας της χορηγού εταιρείας μιας εκ των αγωνιζόμενων ομάδων,  μέλη της Παγκύπριας Οργάνωσης Τυφλών μαζί με τον συνοδό τους παρέστησαν στις κεντρικές κερκίδες του σταδίου και για πρώτη φορά τους παρασχέθηκε περιγραφικός ηχητικός σχολιασμός του αγώνα.

 

Το συγκεκριμένο γεγονός έτυχε ευρείας προβολής από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πλην όμως δεν θα έπρεπε να αποτελεί είδηση αλλά τον κανόνα σε σχέση με την παροχή στα άτομα με αναπηρίες των αναγκαίων διευκολύνσεων ώστε να δύνανται να απολαμβάνουν σε ισότιμη βάση με τους υπόλοιπους φιλάθλους, την εμπειρία ενός ποδοσφαιρικού αγώνα σε όλα ανεξαιρέτως τα στάδια ποδοσφαίρου.

 

 

Με γνώμονα τα ανωτέρω ως επίσης και του δικαιώματος των ατόμων με αναπηρίες για ισότιμη και χωρίς διακρίσεις πρόσβαση σε όλες τις αθλητικές εγκαταστάσεις, περιλαμβανομένων και των σταδίων στα οποία διεξάγονται αγώνες ποδοσφαίρου, κρίθηκε αναγκαία η υποβολή της παρούσας Αυτεπάγγελτης Τοποθέτησης, στη βάση των αρμοδιοτήτων μου ως Ανεξάρτητος Μηχανισμός Προώθησης, Προστασίας και Παρακολούθησης της Εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες και ως Φορέας Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων.

 

Γ. Στάδια Α Κατηγορίας

 

 

Τον Ιούλιο του 2023, η Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (ΚΟΠ) ανακοίνωσε τις έδρες που έχουν δηλώσει οι δεκατέσσερις ομάδες που διαγωνίζονται στο Πρωτάθλημα Α’ Κατηγορίας (Πρωτάθλημα Cyta).

 

Συγκεκριμένα:

 

®    μία ομάδα έχει δηλώσει ως έδρα το στάδιο «ΑΕΚ Αρένα»,

 

®    τρεις το νέο Στάδιο Λεμεσού «Αλφαμέγα»,

 

®    δύο το «Στέλιος Κυριακίδης»,

 

®    μία το «Αντώνης Παπαδόπουλος», δύο το ΓΣΠ,

 

®    μία το «Κατωκοπιά Επιστροφή / Γλαύκος Κληρίδης»,

 

®    μία το Στάδιο Εθνικού Άχνας,

 

®    δύο το Στάδιο «Στέλιος Κυριακίδης»,

 

®    τρεις το «VITEX Aμμόχωστος Επιστροφή» και

 

®    μία το στάδιο «Δόξα Κατωκοπιάς Γλαύκος Κληρίδης».[4]

 

Δ. Νομικό Πλαίσιο

 

 

 

•        Προκήρυξη Πρωταθλήματος Cyta & Κυπέλλου Coca-Cola 2023-2024

 

Σύμφωνα με την προκήρυξη της ΚΟΠ για το Πρωτάθλημα Cyta για την περίοδο 2023-2024, οι αγώνες του Πρωταθλήματος θα διεξάγονται μόνο σε στάδια που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, περιλαμβανομένων δύο τουλάχιστον ξεχωριστών και πλήρως διαχωρισμένων κερκίδων με ξεχωριστή είσοδο και έξοδο για την κάθε μία και νοουμένου ότι είναι ασφαλή για τους θεατές και για όσους θα βρίσκονται στο στάδιο κατά την ημέρα του αγώνα.

 

Τις ίδιες πιο πάνω προϋποθέσεις πρέπει, κατά κανόνα, να πληρούν και τα στάδια στα οποία θα διεξάγονται οι αγώνες του Κυπέλλου.

 

❖     Ο περί της Πρόληψης και της Καταστολής της Βίας στους Αθλητικούς Χώρους Νόμου του 2008 [Ν.48(I)/2008]

 

 

Βάσει του περί της Πρόληψης και της Καταστολής της Βίας στους Αθλητικούς Χώρους Νόμου του 2008 [Ν.48(I)/2008], αρμόδια αρχή για την αδειοδότηση της λειτουργίας των αθλητικών χώρων και την έκδοση πιστοποιητικού ασφάλειας, είναι η Αρχή Αδειοδότηση Σταδίων (ΑΑΣτ). Το εν λόγω πιστοποιητικό εκδίδεται από την ΑΑΣτ μέχρι την 30η Ιουνίου κάθε έτους και έχει ισχύ ενός έτους.[5]

 

Ειδικότερα, ο ιδιοκτήτης ή ο διαχειριστής αθλητικού χώρου στον οποίο διεξάγεται αγώνας στον οποίο λαμβάνει μέρος σωματείο, αθλητική εταιρεία ή σύλλογος Α΄ κατηγορίας, υποβάλλει στην ΑΑΣτ τα αναγκαία στοιχεία και πιστοποιητικά, ισχύος ενός έτους, που βεβαιώνουν, μεταξύ άλλων, την πρόνοια που έχει ληφθεί για θέσεις και διευκολύνσεις ατόμων με ειδικές ανάγκες.[6]

 

Περαιτέρω, πριν από τη διεξαγωγή σε αθλητικό χώρο αγώνα στον οποίο λαμβάνει μέρος σωματείο, αθλητική εταιρεία ή σύλλογος Α΄, ο ιδιοκτήτης ή ο διαχειριστής, από κοινού με τον υπεύθυνο ασφάλειας, εκδίδουν και παραδίδουν στον Αρχηγό Αστυνομίας πιστοποιητικό ασφάλειας με το οποίο βεβαιώνουν, ανάμεσα σε άλλα, ότι έχει ληφθεί πρόνοια για το διαχωρισμό των οπαδών ή των υποστηρικτών των διαγωνιζόμενων σωματείων, ομάδων, αθλητικών εταιρειών ή συλλόγωνֹ.[7]

 

Τα προαναφερθέντα στοιχεία ελέγχονται από την ΑΑΣτ και τον Αρχηγό Αστυνομίας, στη βάση των αρμοδιοτήτων τους για σκοπούς έκδοσης πιστοποιητικού ασφαλείας. Τυχόν μη έκδοση του πιστοποιητικού ασφάλειας ισοδυναμεί με απαγόρευση της χρήσης του αθλητικού χώρου για σκοπούς διεξαγωγής αγώνων.[8]

 

Σύμφωνα, επίσης, με τον Ν.48(I)/2008, ο ιδιοκτήτης κάθε αθλητικού χώρου βελτιώνει, κατά το δυνατό, «…τους χώρους για άτομα με ειδικές ανάγκες δημιουργώντας ειδικούς χώρους εστίασης και υγιεινής με όλες τις απαιτούμενες διευκολύνσεις…».[9]

 

❖     Ο περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμος (ΚΕΦ. 96)

 

Με βάση τον περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμο, πριν από τη χορήγηση άδειας οικοδομής δυνάμει του άρθρου 3 του Νόμου, η αρμόδια αρχή «…δύναται να απαιτήσει την προσαγωγή τέτοιων σχεδίων, σχεδιαγραμμάτων και υπολογισμών ή δύναται να απαιτήσει να δοθεί τέτοια περιγραφή της εργασίας που σκοπεύεται ως ήθελε φανεί αναγκαίο και επιθυμητό σε αυτή και δύναται να απαιτήσει τη μετατροπή των τέτοιων σχεδίων, σχεδιαγραμμάτων και υπολογισμών που προσάχθηκαν με αυτό τον τρόπο…», για τη διασφάλιση, μεταξύ άλλων, «…της ασφαλούς πρόσβασης και χρήσης από όλα τα άτομα, περιλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα…».[10]

 

Στη δε σχετική άδεια οικοδομής για ανέγερση οποιασδήποτε νέας οικοδομής ή προσθήκης, μετατροπής ή επισκευής σε οποιαδήποτε υφιστάμενη οικοδομή, η αρμόδια αρχή έχει εξουσία να επιβάλει όρους για «…την κατάλληλη κατασκευή και διαρρύθμιση της οικοδομής, ώστε να εξασφαλίζεται η ασφαλής πρόσβαση και χρήση από όλα τα άτομα, περιλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα…».[11]

 

❖     Περί Οδών και Οικοδομών Κανονισμοί

 

Βάσει των περί Οδών και Οικοδομών Κανονισμών, κάθε οικοδομή σχεδιάζεται και κατασκευάζεται με τρόπο ώστε όλα τα επίπεδα να καθίστανται προσβάσιμα από όλα τα άτομα, περιλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα.[12]

 

Επί τούτου, οποιαδήποτε μελέτη για έκδοση άδειας οικοδομής που υποβάλλεται από την  1η Σεπτεμβρίου 2018 και εντεύθεν, θα πρέπει να πληροί τις πρόνοιες του Παραρτήματος ΙΙΙ αναφορικά με την προσβασιμότητα και την ασφάλεια στη χρήση.[13]

 

Στις δε περιπτώσεις υποβολής αίτησης για προσθηκομετατροπές ή επισκευές σε υφιστάμενες οικοδομές, η αρμόδια αρχή απαιτεί την προσαρμογή τους, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, με τις πρόνοιες του Παραρτήματος ΙΙΙ,[14] ενώ, όταν δεν είναι εφικτή η πλήρης συμμόρφωση με τις πρόνοιες του Παραρτήματος ΙΙΙ, ο μελετητής υποβάλλει στην αρμόδια αρχή έκθεση με πλήρη τεκμηρίωση των λόγων για τους οποίους δεν μπορεί να επιτευχθεί πλήρης προσαρμογή και υποδεικνύει εναλλακτικές λύσεις για μερική προσαρμογή των υφιστάμενων οδών ή/και οικοδομών με τις εν λόγω πρόνοιες.

 

Με βάση το Παράρτημα ΙΙΙ των υπό αναφορά Κανονισμών, όλοι οι χώροι που δέχονται κοινό ως θεατές, περιλαμβανομένων των σταδίων, θα πρέπει να είναι κατάλληλα διαμορφωμένοι, ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος πρόκλησης ατυχημάτων σε όλους τους χρήστες συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα, από ολίσθηση, πρόσκρουση ή πτώση.[15]

 

Περαιτέρω, θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλα διαμορφωμένες θέσεις για χρήση από άτομα με τροχοκάθισμα, οι οποίες δεν πρέπει να απομονώνονται σε ένα χώρο, αλλά να υπάρχουν σε διάφορα επίπεδα, να παρέχουν καλή οπτική του χώρου και να είναι διαμορφωμένες δίπλα τους να υπάρχει θέση για το συνοδό του ατόμου με αναπηρία.[16]

 

Ειδικότερα, οι θέσεις για τροχοκαθίσματα στα στάδια θα πρέπει να είναι ενταγμένες στο χώρο των θεατών με αναλογία 3 ανά 50 θέσεις,  5 για 51 μέχρι 100 θέσεις, 5 για 101 μέχρι 300 θέσεις, 1 για 301 μέχρι 500 θέσεις και για χώρους πέραν των 500 θέσεων απαιτούνται επιπλέον 2% χώροι για τροχοκαθίσματα.[17]

 

Περαιτέρω, οι πάγκοι εξυπηρέτησης, υποδοχής και πληροφοριών θα πρέπει να είναι κατάλληλα διαμορφωμένοι για την εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρία[18] και θα πρέπει να επικολλάται στο δάπεδο «οδηγός τυφλών» που θα οδηγεί στο μέρος του πάγκου που προορίζεται για χρήση από άτομα με αναπηρία.[19]

 

Όταν, δε, το πάτωμα είναι υφιστάμενο, ο «οδηγός τυφλών» μπορεί να επικολληθεί σ’ αυτό και να είναι από υλικό σε έντονη χρωματική αντίθεση με τη λοιπή επίστρωση και διαφορετικής υφής από το υπόλοιπο δάπεδο.[20]

 

Επί των ανωτέρω, σημειώνεται ότι βάσει του άρθρου 25 του περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών, οι διατάξεις του εν λόγω Νόμου δεν εφαρμόζονται στην Κυβέρνηση της Δημοκρατίας ή σε οποιοδήποτε Τμήμα της.

 

Κατά συνέπεια, ούτε και οι πιο πάνω Κανονισμοί που έχουν εκδοθεί με βάση τις εξουσίες που παρέχει στο Υπουργικό Συμβούλιο το άρθρο 19 του Νόμου, δεν δύναται να τυγχάνουν εφαρμογής στην περίπτωση της Κυβέρνησης ή Τμημάτων της, παρά μόνο όταν οι οικοδομικές εργασίες για τις οποίες απαιτείται αδειοδότηση στη βάση της υπό αναφορά νομοθεσίας και Κανονισμών,  εκτελούνται από ιδιώτες και μη κυβερνητικούς φορείς ή οντότητες.

 

Ε. Διεθνές νομικό πλαίσιο για την προσβασιμότητα των σταδίων και των αθλητικών εγκαταστάσεων

 

•          Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών

 

❖     Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες

 

Με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες που κυρώθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία το 2011,[21] αναγνωρίζεται ότι η αναπηρία προκύπτει από την αλληλεπίδραση μεταξύ των ατόμων με αναπηρία και των εμποδίων που παρεμποδίζουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ίση βάση με άλλους, καθώς και η σημασία της προσβασιμότητας, ώστε τα άτομα με αναπηρία να είναι σε θέση να απολαμβάνουν πλήρως όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και θεμελιώδεις ελευθερίες.[22]

 

Η δε ευθύνη για την άρση των υπό αναφορά εμποδίων που παρεμποδίζουν την πλήρη, αποτελεσματική  και ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία μετακυλίεται στο Κράτος,[23] το οποίο καθίσταται, πλέον, υπεύθυνο για τη διασφάλιση της ενσωμάτωσης και συμμετοχής των ατόμων με αναπηρίες στην κοινότητα με ίσες επιλογές και ευκαιρίες με τους άλλους.[24]

 

Σύμφωνα, επίσης, με τη Σύμβαση, τα Κράτη υποχρεούνται να λαμβάνουν μέτρα για απαγόρευση των διακρίσεων λόγω αναπηρίας και για την προαγωγή της ισότητας και της εξάλειψης των διακρίσεων, με τη λήψη, προς τούτο των κατάλληλων μέτρων που θα διασφαλίζουν την παροχή εύλογων προσαρμογών.[25]

 

Ως εύλογές προσαρμογές νοούνται, βάσει της Σύμβασης, οι «αναγκαίες και κατάλληλες τροποποιήσεις και προσαρμογές που δεν επιβάλλουν δυσανάλογη ή αδικαιολόγητη επιβάρυνση όπου είναι αναγκαίο σε συγκεκριμένη περίπτωση, για να διασφαλίζεται σε άτομα με αναπηρίες, η απόλαυση ή άσκηση σε ίση βάση με τους άλλους, όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών».[26]

 

Διάκριση, δε, με βάση την αναπηρία, σημαίνει «οποιαδήποτε διάκριση, αποκλεισμό ή περιορισμό με βάση την αναπηρία, η οποία έχει το σκοπό ή αποτέλεσμα την παρεμπόδιση ή ακύρωση της αναγνώρισης, απόλαυσης ή άσκησης σε ίση βάση με άλλους, όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών στον πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, αστικό ή οποιοδήποτε άλλο τομέα. Περιλαμβάνει όλες τις μορφές διάκρισης, περιλαμβανόμενης της άρνησης παροχής εύλογης προσαρμογής».[27]

 

Όπως επίσης σημειώνεται στη Σύμβαση, για να μπορούν τα άτομα με αναπηρίες να συμμετέχουν πλήρως σε όλες τις πτυχές της ζωής, τα Κράτη οφείλουν να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα που θα διασφαλίζουν την πρόσβασή τους, σε ίση βάση με άλλους, σε εγκαταστάσεις και υπηρεσίες που είναι ανοικτές ή παρέχονται στο κοινό, τόσο σε αστικές όσο και σε αγροτικές περιοχές.[28]

 

Τα εν λόγω μέτρα, που περιλαμβάνουν την αναγνώριση και εξάλειψη των εμποδίων στην προσβασιμότητα, πρέπει να εφαρμόζονται, μεταξύ άλλων, σε εσωτερικές και εξωτερικές εγκαταστάσεις.[29]

 

Περαιτέρω, τα Κράτη υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι οι ιδιωτικοί φορείς που παρέχουν εγκαταστάσεις και υπηρεσίες οι οποίες είναι ανοιχτές ή παρέχονται στο κοινό, λαμβάνουν υπόψη όλες τις πτυχές της προσβασιμότητας για τα άτομα με αναπηρία.[30]

 

Καθ’ όμοιο τρόπο, έκαστο Κράτος θα πρέπει να αναπτύξει, να διαδώσει και να παρακολουθεί την εφαρμογή των ελάχιστων προτύπων και κατευθυντήριων γραμμών για την προσβασιμότητα των εγκαταστάσεων και υπηρεσιών που είναι ανοικτές ή παρέχονται προς το κοινό.[31]

 

Περαιτέρω, με τη Σύμβαση αναγνωρίζεται το ισότιμο δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες να διαβιούν στην κοινότητα με ίσες επιλογές με τους άλλους, και προς τούτο, τα Κράτη υποχρεούνται να λαμβάνουν αποτελεσματικά και κατάλληλα μέτρα για να διευκολύνουν την πλήρη απόλαυση από άτομα με αναπηρίες του δικαιώματος αυτού και την πλήρη ενσωμάτωση και συμμετοχή τους στην κοινότητα, διασφαλίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι οι εγκαταστάσεις για τον ευρύτερο πληθυσμό είναι διαθέσιμες σε ίση βάση στα άτομα με αναπηρίες και ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους.[32]

 

Σε σχέση, ειδικότερα, με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στις αθλητικές εγκαταστάσεις, στη Σύμβαση επισημαίνεται ότι για να μπορούν τα άτομα με αναπηρίες να συμμετέχουν σε ίση βάση με άλλους σε ψυχαγωγικές, δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και αθλητικές δραστηριότητες, τα Κράτη οφείλουν να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίζεται η πρόσβασή τους στις αθλητικές εγκαταστάσεις.[33]

 

❖     Γενικά Σχόλια της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες

Η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες έχει διασαφηνίσει, στα Γενικά της Σχόλια σε σχέση με τη Σύμβαση, τη σημασία της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία στις αθλητικές εγκαταστάσεις, ως επίσης και ευρύτερα σε εγκαταστάσεις που είναι ανοιχτές για το κοινό, εν συναρτήσει με τα υπόλοιπα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία που διασφαλίζονται με τη Σύμβαση.

 

Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με την Επιτροπή θα πρέπει να προωθείται η ισότητα και ο μη αποκλεισμός των ατόμων με αναπηρίες[34] από όλες τις εκφάνσεις της ζωής και την απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή έχει, μεταξύ άλλων, διευκρινίσει ότι:

 

•        Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανεξάρτητη διαβίωση και την πλήρη και ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία, είναι η προσβασιμότητα, καθότι η απουσία πρόσβασης αποστερεί από τα άτομα με αναπηρίες τις ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στην κοινωνία.[35]

 

•        Η προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες θα πρέπει να διασφαλίζεται μέσω της αυστηρής εφαρμογής των προτύπων προσβασιμότητας και τυχόν εμπόδια που παρακωλύουν την πρόσβαση σε υφιστάμενες εγκαταστάσεις και υπηρεσίες που απευθύνονται ή είναι ανοικτά για το κοινό, θα πρέπει να απομακρύνονται σταδιακά και με συστηματικό τρόπο ούτως ώστε να επιτευχθεί η πλήρης προσβασιμότητα.[36]

 

•        Σε όλες τις καινούργιες εγκαταστάσεις θα πρέπει να εφαρμόζεται αυστηρά η αρχή του καθολικού σχεδιασμού για να διασφαλίζεται η πλήρης, ίση και απρόσκοπτη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες, με τρόπο που να λαμβάνει πλήρως υπόψη την έμφυτη αξιοπρέπεια και διαφορετικότητα τους. Ειδικότερα, θα πρέπει να διασφαλίζεται η δημιουργία μιας συνεχόμενης αλυσίδας διακίνησης από τον ένα χώρο στον άλλο, ως επίσης και εντός συγκεκριμένων χώρων, χωρίς να παρεμβάλλονται οποιαδήποτε εμπόδια.[37]

 

•        Αφ’ ης στιγμής η προσβασιμότητα αποτελεί προϋπόθεση για την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρίες και την πλήρη και ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνία, η άρνηση πρόσβασης σε εγκαταστάσεις και υπηρεσίες που είναι ανοικτές στο κοινό, θα πρέπει να εξετάζεται στο πλαίσιο των διακρίσεων[38] και να ορίζεται σαφώς στο σχετικό νομικό πλαίσιο ως απαγορευμένη πράξη διάκρισης λόγω αναπηρίας.[39]

 

•        Όταν ένα άτομο με αναπηρία στερείται της πρόσβασης σε εγκατάσταση ανοικτή για το κοινό ένεκα της έλλειψης προσβασιμότητας, θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως απαγορευμένη πράξη διάκρισης λόγω αναπηρίας, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η εγκατάσταση δημιουργήθηκε μετά τη θέσπιση σχετικών προτύπων προσβασιμότητας ή όταν η πρόσβαση σ’ αυτήν θα μπορούσε να είχε γίνει εφικτή με την παροχή των αναγκαίων εύλογων προσαρμογών, κατά το στάδιο της δημιουργίας/ κατασκευής της.[40]

 

•        Η υποχρέωση των Κρατών να καταστήσουν πλήρως προσβάσιμες από τα άτομα με αναπηρίες τις υφιστάμενες υποδομές και εγκαταστάσεις, θα πρέπει να εφαρμοστεί σταδιακά και επί τούτου τα Κράτη θα πρέπει να καθορίσουν σαφή χρονοδιαγράμματα και να διαθέσουν επαρκείς πόρους για την σταδιακή αλλά σταθερή άρση των υφιστάμενων εμποδίων.[41]

 

•        Τα Κράτη θα πρέπει να καθορίσουν προδιαγραφές προσβασιμότητας,  οποίες πρέπει να εφαρμόζονται μετά από διαβούλευση με τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες.[42]

 

•        Η υποχρέωση για την εφαρμογή της προσβασιμότητας είναι άνευ όρων, δηλαδή ο φορέας που υποχρεούται να παρέχει προσβασιμότητα δεν μπορεί να δικαιολογήσει την παράλειψη να το πράξει με αναφορά στο βάρος της παροχής πρόσβασης για τα άτομα με αναπηρίες.[43]

 

•        Τα Κράτη θα πρέπει να εφαρμόζουν σχέδια δράσης και στρατηγικής για τον εντοπισμό των υφιστάμενων εμποδίων στην προσβασιμότητα, να θέτουν χρονοδιαγράμματα με συγκεκριμένες προθεσμίες και να παρέχουν τόσο τους ανθρώπινους όσο και τους υλικούς πόρους για την εξάλειψη των εν λόγω εμποδίων.[44]

 

•        Το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία για πλήρη και αποτελεσματική ενσωμάτωση στην κοινωνία είναι άμεσα συνυφασμένο με την απρόσκοπτη πρόσβαση τους σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής και τις εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα εντός της κοινότητας, περιλαμβανομένης και της πρόσβασης σε αθλητικές εκδηλώσεις και οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα επιθυμεί να συμμετάσχει ένα άτομο με αναπηρία.[45] Η δε συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην κοινότητα και η συνακόλουθη πλήρης και αποτελεσματική ένταξη τους στην κοινωνία άπτεται του δικαιώματος τους να απολαμβάνουν πλήρη πρόσβαση και σε αθλητικές εκδηλώσεις.[46]

 

•        Δεδομένου ότι η ζωή στην κοινότητα περιλαμβάνει και τον αθλητισμό, μέσω του οποίου δύναται να επιτευχθεί και να διευκολυνθεί η ένταξη των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία, θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι οι εκδηλώσεις, οι δραστηριότητες και οι εγκαταστάσεις είναι προσβάσιμες από τα άτομα με αναπηρία. Στη δε περίπτωση που ένα άτομο με αναπηρία είναι απαραίτητο να συνοδεύεται από προσωπικό βοηθό κατά τη συμμετοχή του σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, ο προσωπικός βοηθός δεν θα πρέπει να υποχρεούται να πληρώνει εισιτήριο.[47]

 

•        Οι εύλογες προσαρμογές συνιστούν αναπόσπαστο μέρος της υποχρέωσης για μη διάκριση λόγω αναπηρίας.[48] Θα πρέπει, δε, να είναι διαμορφωμένες με τρόπο ώστε να εξυπηρετούν το σκοπό για τον οποίο παρέχονται και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του ατόμου που τις χρειάζεται.[49] Επί τούτου θα πρέπει τα εμπόδια που παρακωλύουν την απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, να εντοπίζονται και να αίρονται σε συνεννόηση και διάλογο με τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα, ώστε να διασφαλίζεται ότι είναι οι κατάλληλες, ανά περίπτωση, για την προώθηση της ισότητας και της εξάλειψης των εις βάρος τους διακρίσεων.[50] Σχετικά, δε, παραδείγματα εύλογων προσαρμογών είναι, μεταξύ άλλων, όταν οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις καθίστανται προσβάσιμες από τα άτομα με αναπηρίες και όταν επιτρέπεται η πρόσβαση στους συνοδούς/βοηθούς των ατόμων με αναπηρίες σε ένα χώρο, χωρίς να επωμίζονται δυσανάλογη ή αδικαιολόγητη επιβάρυνση.[51]

 

•        Η προσβασιμότητα μέσω της εφαρμογής της αρχής του καθολικού σχεδιασμού, αποτελεί ex ante υποχρέωση και γι’ αυτό θα πρέπει να διασφαλίζεται προληπτικά και προτού ανακύψει η ανάγκη για την διασφάλιση της προσβασιμότητας ενός ατόμου με αναπηρία σε ένα χώρο σε ισότιμη βάση με τα άλλα άτομα. Επί τούτου, τα Κράτη θα πρέπει, κατόπιν συνεννόησης και διαβούλευσης με τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία, να καθορίσουν πρότυπα προσβασιμότητας.[52]

 

•        Δεδομένου ότι η προσβασιμότητα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την de facto επίτευξη της ισότητας για όλα τα άτομα με αναπηρία, τα κράτη θα πρέπει να λάβουν μέτρα για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας, ανάμεσα σε άλλα, στο δομημένο περιβάλλον, ώστε να επιτευχθεί η αποτελεσματική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία.[53] Επειδή, δε, η σταδιακή διασφάλιση της προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον ενδέχεται να χρειάζεται χρόνο για να υλοποιηθεί πλήρως, τα Κράτη θα πρέπει να παρέχουν άμεσα, όταν παρίσταται ανάγκη ή όταν τους ζητηθεί, τις αναγκαίες εύλογες προσαρμογές για την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στο μεσοδιάστημα μέχρις ότου επιτευχθεί η πλήρης προσβασιμότητα σε ένα χώρο.[54]

 

❖     Έκθεση Ύπατου Αρμοστή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Τον Ιούλιο του 2020, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ υιοθέτησε το Ψήφισμα με αρ. A/HRC/RES/43/23 με το οποίο κάλεσε τον Ύπατο Αρμοστή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ όπως, μεταξύ άλλων, ετοιμάσει θεματική έκθεση αναφορικά με το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες για συμμετοχή στον αθλητισμό, βάσει των διατάξεων του άρθρου 30 της Σύμβασης.[55]

 

Η υπό αναφορά θεματική έκθεση του Υπάτου Αρμοστή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2021 και σ’ αυτήν υπογραμμίζεται, μεταξύ άλλων, η σημασία της προσβασιμότητας για την ένταξη και συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στον αθλητισμό και σε άλλες δραστηριότητες αναψυχής και ελεύθερου χρόνου, είτε ως συμμετέχοντες είτε ως απλοί θεατές, καθότι ενισχύουν την  αίσθηση του ανήκειν και της ένταξης στο κοινότητα, την αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, ως επίσης και την αυτονομία των ατόμων με αναπηρίες.[56]

 

•          Ευρωπαϊκή Επιτροπή

 

❖     Στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030

Στην Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, υπογραμμίζεται το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία για προστασία από κάθε μορφή διάκρισης και σε ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στον αθλητισμό.[57]

 

Επί τούτου η Επιτροπή επισημαίνει ότι, η βελτίωση της προσβασιμότητας στον  αθλητισμό και τον τουρισμό και η άρση των αποκλεισμών από τις αθλητικές δραστηριότητες, είναι ουσιαστικής σημασίας για την πλήρη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία.[58]

 

Για την ενίσχυση, δε, της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στον αθλητισμό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίθεται, μεταξύ άλλων, να  εκπονήσει μελέτη για την αξιολόγηση της εφαρμογής του άρθρου 30 της Σύμβασης, ώστε να στηρίξει τα κράτη μέλη σε πολιτικές για την αύξηση της συμμετοχής και της στήριξης ατόμων με αναπηρία σε αθλητικές δραστηριότητες.[59]

 

•          Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

❖     Συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αντιπροσώπων των κρατών μελών, συνερχόμενων στο πλαίσιο του Συμβουλίου, σχετικά με την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες στον αθλητισμό (2019/C 192/06)

 

Στα Συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αντιπροσώπων των κρατών μελών σχετικά με την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες στον αθλητισμό (2019/C 192/06), τονίζεται, μεταξύ άλλων, ότι, σε σχέση με τον αθλητισμό, τα άτομα με αναπηρίες ενδέχεται να τεθούν αντιμέτωπα με προκλήσεις, όπως, μεταξύ άλλων, η διαθεσιμότητα προσβάσιμων αθλητικών υποδομών που επιτρέπουν την  παρακολούθηση αθλητικών εκδηλώσεων.[60]

 

Επειδή, δε, όπως σημειώνεται, η συμμετοχή στον αθλητισμό θα πρέπει να αντιμετωπίζεται και από την άποψη της συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες, όπως η παρακολούθηση αθλητικών εκδηλώσεων,[61] το Συμβούλιο της ΕΕ καλεί, τα κράτη μέλη όπως, βάσει της Αρχής της Επικουρικότητας και στα κατάλληλα επίπεδα, αναλάβουν δράση για τη διασφάλιση της πρόσβασης των ατόμων με ή χωρίς αναπηρίες σε αθλητικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης αθλητικών εκδηλώσεων.

 

Τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν δύνανται να περιλαμβάνουν «…την ανάπτυξη ή την ενίσχυση προτύπων προσβασιμότητας εντός των αθλητικών εγκαταστάσεων, την παροχή εξατομικευμένης ανθρώπινης στήριξης, τη διάθεση κεφαλαίων, την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης των αθλητικών οργανώσεων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για τις υφιστάμενες ευκαιρίες ενωσιακής χρηματοδότησης ή τη διευκόλυνση, κατά περίπτωση, της συμμετοχής εκπροσώπων των αθλητών με αναπηρίες στα αρμόδια όργανα των αθλητικών οργανώσεων…».[62]

 

Περαιτέρω, τόσο τα κράτη μέλη όσο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει, στη βάση των αρμοδιοτήτων τους, να αξιοποιήσουν, μεταξύ άλλων, τα Ευρωπαϊκά Ταμεία Περιφερειακής Ανάπτυξης για να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της προσβασιμότητας των αθλητικών υποδομών και να χρησιμοποιήσουν τα ερευνητικά αποτελέσματα των έργων που χρηματοδοτούνται μέσω του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» όπως αρμόζει για την προώθηση καινοτόμων λύσεων με στόχο τη συμμετοχή ατόμων με αναπηρίες στον αθλητισμό.[63]

 

•          Συμβούλιο της Ευρώπης

❖     Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση ασφάλειας, προστασίας και υπηρεσιών σε ποδοσφαιρικούς αγώνες και λοιπά αθλητικά γεγονότα (CETS No. 218)

 

Στο άρθρο 5 της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης που αφορά στην «Ασφάλεια, προστασία και υπηρεσίες σε αθλητικά στάδια», αναφέρεται ότι τα συμβαλλόμενα μέρη ενθαρρύνουν τους εμπλεκόμενους φορείς να διασφαλίζουν ότι τα στάδια παρέχουν ένα φιλόξενο περιβάλλον, χωρίς αποκλεισμούς, για όλα τα μέλη της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρία, και ότι περιλαμβάνουν ειδικότερα την παροχή κατάλληλων εγκαταστάσεων υγιεινής και αναψυκτήριων, καθώς και συνθηκών καλής θέασης για όλους τους θεατές.[64]

 

Στην επεξηγηματική έκθεση του για την υπό αναφορά Σύμβαση, το Συμβούλιο της Ευρώπης σημειώνει ότι τα ανωτέρω άπτονται της σημασίας της εμπειρίας εντός του σταδίου όπου κανένας δεν πρέπει να νιώθει αποκλεισμένος. Προς τούτο, οι εγκαταστάσεις θα πρέπει να παρέχουν, μεταξύ άλλων, ασφαλή και εύκολη πρόσβαση, και καλή ορατότητα.  Η δε έννοια της ενθάρρυνσης, παρέχει στα κράτη κάποια ευελιξία ως προς τις ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν προς την κατεύθυνση αυτή.[65]

 

 

❖     Σύσταση CM/Rec(2021)5 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, αναφορικά με τον Αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Χάρτη Αθλητισμού

 

Η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, στη Σύσταση της CM/Rec(2021)5 υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, ότι, η συμμετοχή στον αθλητισμό είναι άμεσα συνυφασμένη με την προσβασιμότητά των διαθέσιμων αθλητικών εγκαταστάσεων, δημόσιων και ιδιωτικών.[66]

 

Ως εκ τούτου, σύμφωνα με την Επιτροπή, οι ιδιοκτήτες των εν λόγω εγκαταστάσεων θα πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για να μπορούν τα άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, περιλαμβανομένων των ατόμων με σωματική ή διανοητική αναπηρία, να απολαμβάνουν την πρόσβαση στις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις.[67]

 

Προς την κατεύθυνση αυτή,  θα πρέπει να καθοριστεί ένα σαφές πλαίσιο και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την ενθάρρυνση των ιδιοκτητών αθλητικών εγκαταστάσεων να εκπληρώσουν αποτελεσματικά τις σχετικές υποχρεώσεις τους.[68]

 

•          Ένωση Ευρωπαϊκών Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών (UEFA)

❖     Κανονισμοί UEFA για την υποδομή των σταδίων[69]

Το άρθρο 24 των Κανονισμών της UEFA για την υποδομή των σταδίων, αναφέρεται ειδικά στις διευκολύνσεις που θα πρέπει να παρέχονται στους θεατές με αναπηρία.

 

Συγκεκριμένα, με βάση το εν λόγω άρθρο, τα στάδια θα πρέπει να διαθέτουν αποκλειστική πρόσβαση, διαδρομές εξόδου και θέσεις για τους θεατές με αναπηρία και τους βοηθούς τους. Όλες δε οι θέσεις που προορίζονται για θεατές με αναπηρία, θα πρέπει να διασφαλίζουν ανεμπόδιστη θέαση του αγωνιστικού χώρου.

 

Περαιτέρω, στους χώρους του σταδίου όπου υπάρχουν θέσεις για θεατές με αναπηρία, θα πρέπει να υπάρχουν προσβάσιμα αναψυκτήρια και ειδικοί χώροι υγιεινής, ενώ, σε, κάθε περίπτωση, για κάθε 15 θεατές με αναπηρία που φιλοξενούνται στο στάδιο, θα πρέπει να αντιστοιχεί και μια διαθέσιμη ειδικά διαμορφωμένη τουαλέτα για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία.

 

 

❖     Οδηγός για Ποιοτικά Στάδια

Στον Οδηγό της UEFA για Ποιοτικά Στάδια (UEFA Guide to Quality Stadiums), ο οποίος βρίσκεται αναρτημένος και στην ιστοσελίδα[70] της Αρχής Αδειοδότησης Σταδίων υπό την θεματική ενότητα «Πρότυπα», περιγράφονται συνοπτικά οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι εγκαταστάσεις για άτομα με αναπηρία εντός των σταδίων.

 

Όπως, δε, διευκρινίζεται, οι οπαδοί με αναπηρία δεν περιλαμβάνουν μόνο τα άτομα με περιορισμένη κινητικότητα, αλλά και τα άτομα με ακουστική ή οπτική αναπηρία, άτομα που διακινούνται με τροχοκάθισμα και άτομα με μαθησιακές δυσκολίες και άλλες μη ορατές αναπηρίες.

 

Ενδεικτικά, όπως, μεταξύ άλλων, αναφέρεται στον Οδηγό:

 

❖     Κατά τον σχεδιασμό των σταδίων θα πρέπει να περιλαμβάνονται επαρκή σημεία πρόσβασης, ασφαλείς χώροι εκκένωσης, κατάλληλα καθίσματα σε όλα τα επίπεδα και ειδικά διαμορφωμένοι χώροι υγιεινής για τους οπαδούς με αναπηρία, ώστε να διασφαλίζεται ότι τους παρέχονται οι ίδιες ευκαιρίες με τους υπόλοιπους θεατές για να απολαύσουν την εμπειρία ενός αγώνα.

 

❖     Θα πρέπει να υπάρχουν ειδικές πύλες εισόδου για την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες στα στάδια και να τους παρέχεται πρόσβαση στις θέσεις τους χωρίς οποιαδήποτε αδικαιολόγητη ταλαιπωρία.

 

❖     Με την εφαρμογή προτύπων σχεδίασης χωρίς αποκλεισμούς διασφαλίζεται ότι οι θεατές με αναπηρία μπορούν να μετακινούνται ελεύθερα και με ασφάλεια στους κύριους δημόσιους χώρους των σταδίων και στους χώρους συνάθροισης του κοινού, δίνοντας τους παράλληλα την αίσθηση της συμπερίληψης και της ενσωμάτωσης.

 

❖     Θα πρέπει να υπάρχουν ράμπες και ειδικά διαμορφωμένοι ανελκυστήρες για τους χρήστες τροχοκαθισμάτων ώστε να επιτρέπεται η πρόσβαση τους στις ανώτερες σειρές των κερκίδων και στους υπόλοιπους κοινόχρηστους χώρους.

 

❖     Οι καθορισμένες θέσεις για τους χρήστες τροχοκαθισμάτων θα πρέπει να είναι υπερυψωμένες ώστε η θέαση να είναι συγκρίσιμη ή/και καλύτερη από την αντίστοιχη που απολαμβάνουν οι υπόλοιποι θεατές. Σε κάθε, δε, θέση για τροχοκάθισμα θα πρέπει να αντιστοιχεί και ένα επιπλέον κάθισμα για το συνοδό, κατά προτίμηση δίπλα αλλά ποτέ μπροστά από τη θέση για τροχοκάθισμα. Γενικότερα, οι θέσεις για οπαδούς με αναπηρία θα πρέπει να είναι σε σημεία ώστε σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης να μην τίθεται σε κίνδυνο το άτομο με αναπηρία ή οι υπόλοιποι οπαδοί.

 

 

❖     Οδηγός Ορθής Πρακτικής για τη Δημιουργία Προσβάσιμων Σταδίων & Εμπειρίας Αγώνων

Το 2011 η UEFA και το Κέντρο για την Πρόσβαση στο Ευρωπαϊκό Ποδόσφαιρο (Centre for Access to Football in Europe – CAFÉ) εξέδωσαν ένα Οδηγό Ορθής Πρακτικής για τη Δημιουργία Προσβάσιμων Σταδίων και Εμπειρίας Αγώνων. Ο εν λόγω Οδηγός περιλαμβάνει ορθές πρακτικές ώστε τα στάδια να καταστούν προσβάσιμα από όλους και αποσκοπεί, σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα της  UEFA, να καταστήσει το ποδόσφαιρο, και ειδικότερα την εμπειρία ενός αγώνα, όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά και προσβάσιμα σε όλους.

 

Απευθύνεται, δε, σε όσους σχετίζονται με την κατασκευή, εκσυγχρονισμό και ημερήσια διαχείριση νέων και υπαρχόντων ποδοσφαιρικών σταδίων και εγκαταστάσεων και υπηρεσιών συλλόγων, για αγώνες και άλλες εκδηλώσεις, καθότι, όλοι ανεξαιρέτως δύνανται να συμβάλουν στην άρση των φυσικών, αισθητηριακών, ψυχολογικών και διανοητικών εμποδίων που επιφέρουν τον αποκλεισμό και τον περιορισμό των επιλογών και των εμπειριών των ατόμων με αναπηρία, ως επίσης και των οικογενειών και των φίλων τους που επιθυμούν να παρευρεθούν σε αγώνες ποδοσφαίρου σε όλη την Ευρώπη.

 

Στον Οδηγό, πέραν των αυτονόητων, όπως η παροχή προσιτών χώρων στάθμευσης ή/και προσβάσιμων σημείων αποβίβασης και παραλαβής για τα άτομα με αναπηρίες πλησίον των εισόδων του σταδίου, τόσο για τους οπαδούς της γηπεδούχου όσο και της φιλοξενούμενης ομάδας, ως επίσης και προσβάσιμων απαλλαγμένων από οποιαδήποτε εμπόδια διαδρομών από τους χώρους αυτούς μέχρι και το στάδιο, γίνεται εκτενής αναφορά στην ενδεικνυόμενη εσωτερική διαρρύθμιση των σταδίων, ώστε να είναι πλήρως προσβάσιμα από τα άτομα με αναπηρίες, ανεξαρτήτως της αναπηρίας τους.

 

Ειδικότερα, σε σχέση με την προσβασιμότητα εντός των σταδίων, η UEFA και το CAFÉ επισημαίνουν, μεταξύ άλλων, τα εξής:

 

®    Οι είσοδοι των σταδίων θα πρέπει να είναι προσβάσιμες από τα άτομα με αναπηρία ώστε να είναι δυνατή η ανεξάρτητη και ασφαλής πρόσβαση τους στο στάδιο.

 

®    Το στάδιο θα πρέπει να διαθέτει ξεχωριστές προσβάσιμες θύρες εισόδου χωρίς περιστρεφόμενες μπάρες ή βραχίονες, ενώ όταν αυτό δεν είναι εφικτό, πλησίον της εισόδου θα πρέπει να υπάρχει προσβάσιμη θύρα ή άνοιγμα για την είσοδο των ατόμων με αναπηρία στο στάδιο. Σε κάθε περίπτωση, όλες οι καθορισμένες είσοδοι του σταδίου θα πρέπει να επιτρέπουν ανεξάρτητη και ασφαλή πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία.

 

®    Ένα τουλάχιστον από τα εκδοτήρια εισιτηρίων και των σημείων εξυπηρέτησης πελατών στο στάδιο, θα πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμο και σε χαμηλότερο ύψος για την εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρία που διακινούνται με τροχοκάθισμα.

 

®    Οι διάδρομοι μετακίνησης εντός του σταδίου θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, ακόμη και όταν πρόκειται για διαδρόμους προς τα ανώτερα επίπεδα των κερκίδων, ώστε να διασφαλίζεται η ασφαλής είσοδος και έξοδός από/προς το στάδιο και η μείωση της απόστασης από τα καθίσματα μέχρι την είσοδο του σταδίου, τους χώρους υγιεινής και τα αναψυκτήρια. Επίσης, οι διάδρομοι θα πρέπει να έχουν ικανοποιητικό πλάτος για την άνετη και ασφαλή διακίνηση των ατόμων με αναπηρία, να είναι απαλλαγμένοι από εμπόδια και να είναι κατασκευασμένοι με αντιολισθητικά υλικά.

 

®    Δεδομένου ότι τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει να έχουν δικαίωμα επιλογής θέσης στο στάδιο, όπως οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, θα πρέπει να διασφαλίζεται η κάθετη μετακίνηση τους στον χώρο των κερκίδων. Προς τούτου, ακόμη και τα υφιστάμενα στάδια δύνανται να καταστούν πιο προσβάσιμα μέσω δημιουργικών και χαμηλού κόστους λύσεις. Ειδικότερα, το καταλληλότερο μέσο για την κάθετη μετακίνηση σε ένα στάδιο είναι ο συμβατικός ανελκυστήρας, ο οποίος παρέχει τη δυνατότητα σε θεατές με αναπηρία να μετακινούνται άνετα και με ευκολία προς όλα τα επίπεδα του σταδίου.

 

®    Στις περιπτώσεις, όμως, υφιστάμενων σταδίων όπου είναι δύσκολη η εγκατάσταση κατάλληλου συμβατικού ανελκυστήρα, θα πρέπει να διατίθενται κατακόρυφες ανυψωτικές πλατφόρμες ή ανελκυστήρες σκάλας, για να διασφαλίζεται η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες σε όλους τους βασικούς χώρους του σταδίου, περιλαμβανομένων των χώρων θέασης για άτομα που διακινούνται με τροχοκάθισμα, των χώρων υγιεινής, των αναψυκτήριων, των χώρων φιλοξενούμενων και των θεωρείων.

 

®    Παρότι, δε, οι ανελκυστήρες σκάλας δεν θα πρέπει να τοποθετούνται σε καινούρια στάδια ή όπου είναι εφικτή η εγκατάσταση συμβατικού ανελκυστήρα ή ανυψωτικής πλατφόρμας, μπορούν να αποτελέσουν μια καλή λύση σε ορισμένα υφιστάμενα στάδια.

 

®    Στους θεατές με αναπηρία θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα επιλογής χώρων θέασης για όλες τις κατηγορίες εισιτηρίων, ενώ όταν η πλήρης πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες που διακινούνται με τροχοκάθισμα περιορίζεται, θα πρέπει να τους παρέχεται το δικαίωμα επιλογής εναλλακτικών χώρων θέασης σε ολόκληρο το στάδιο και όχι μόνο κοντά στον αγωνιστικό χώρο.

 

®    Η δε δυνατότητα επιλογής χώρου θέασης θα πρέπει να παρέχεται σε όλους τους θεατές με αναπηρία, ανεξαρτήτως της αναπηρίας τους, ώστε να έχουν την ευκαιρία να κάθονται μαζί με τους υπόλοιπους φιλάθλους της ομάδας τους και να μην περιορίζονται σε αποκλειστικούς χώρους θέασης για άτομα με αναπηρία, αφού κάτι τέτοιο επιφέρει τον αποκλεισμό τους. Οι συγκεκριμένες θέσεις θα πρέπει να βρίσκονται τόσο στο πάνω μέρος των κερκίδων και στο πίσω μέρος των διαζωμάτων, όσο και κοντά στον αγωνιστικό χώρο, σε ψηλότερο όμως επίπεδο απ’ αυτόν για να διασφαλίζεται επαρκές οπτικό πεδίο. Σε κάθε περίπτωση, οι θέσεις αυτές θα πρέπει να παρέχουν προστασία από τις καιρικές συνθήκες.

 

®    Τα καινούργια στάδια θα πρέπει να είναι κατάλληλα σχεδιασμένα για να παρέχουν στα άτομα με αναπηρία τη δυνατότητα επιλογής θέσης ενώ για τα υφιστάμενα που συχνά είναι δύσκολο να παρέχουν αυτή την επιλογή, θα πρέπει να καταρτιστεί πλάνο για την υλοποίηση βελτιώσεων εντός εύλογου χρόνου.

 

®    Σε όλους τους χώρους θέασης θα πρέπει να εφαρμόζονται πρότυπα επαρκούς θέασης, ώστε οι καθήμενοι θεατές να έχουν καθαρό και ανεπηρέαστο οπτικό πεδίο καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα, χωρίς να επηρεάζεται από όρθιους θεατές ή να παρεμβάλλεται οτιδήποτε μεταξύ των εν λόγω θέσεων και του αγωνιστικού χώρου και, συγχρόνως, να υπάρχει καθαρό οπτικό πεδίο του πίνακα αποτελεσμάτων και της οθόνης στην οποία προβάλλονται πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια του σταδίου και του αγώνα, για τη διευκόλυνση, ιδίως των θεατών με ακουστική αναπηρία που ενδεχομένως να μην μπορούν να ακούσουν τις ανακοινώσεις που μεταδίδονται από τα μεγάφωνα του σταδίου.

 

®    Οι χώροι θέασης για άτομα με αναπηρία θα πρέπει να διασφαλίζουν την εύκολη και ασφαλή πρόσβαση προς τους χώρους υγιεινής, τα αναψυκτήρια και τις υπόλοιπες παροχές του σταδίου. Οι δε χώροι υγιεινής θα πρέπει να βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τις θέσεις των ατόμων με αναπηρία και για κάθε 15 θέσεις θεατών με αναπηρία θα πρέπει να αντιστοιχεί ένας χώρος υγιεινής.

 

®    Τα άτομα που διακινούνται με τροχοκάθισμα επίσης θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα επιλογής θέσης και κατηγορίας εισιτηρίου όπως οι υπόλοιποι θεατές και να μην απομονώνονται σε συγκεκριμένο χώρο  ή να ομαδοποιούνται όλοι σε τμήματα των κερκίδων της γηπεδούχου ομάδας. Αντιθέτως, θα πρέπει να έχουν την ευχέρεια επιλογής του χώρου θέασης και τη δυνατότητα να κάθονται με τους φιλάθλους της ομάδας τους, κοντά στην οικογένεια και τους φίλους τους, καθώς και τον συνοδό ή τον προσωπικό βοηθό τους.

 

®    Για τη διασφάλιση της ισότιμης απόλαυσης τους αγώνα από τους θεατές με οπτική αναπηρία ή βαρηκοΐα, συνίσταται η παροχή υπηρεσίας ακουστικής περιγραφής του αγώνα. Με την ακουστική περιγραφή τα άτομα με οπτική αναπηρία δύνανται να λαμβάνουν σημαντικές πληροφορίες για τα διαλαμβανόμενα στον αγωνιστικό χώρο και στο στάδιο, καθότι δεν έχουν το πλεονέκτημα των ταυτόχρονων πρόσθετων οπτικών πληροφοριών, όπως τη γλώσσα του σώματος, τις εκφράσεις προσώπου, τη δράση και τις εμφανίσεις των ομάδων. Η υπηρεσία ακουστικής περιγραφής του αγώνα δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε προκαθορισμένο χώρο του σταδίου, αλλά να παρέχεται φορητό σύστημα σχολιασμού ακουστικής περιγραφής (μέσω ακουστικών) ώστε οι χρήστες της υπηρεσίας να δύνανται να επιλέγουν οι ίδιοι που επιθυμούν να καθίσουν για να είναι κοντά στους συγγενείς και φίλους τους και ανάμεσα στους φιλάθλους της ομάδας τους, αντί να υποχρεούνται να κάθονται μόνο σε προκαθορισμένους χώρους.

 

®    Είναι σημαντικό να παρέχονται κατάλληλοι και προσβάσιμοι χώροι υγιεινής για άτομα με αναπηρία σε όλους τους χώρους του σταδίου, οι οποίοι να σηματοδοτούνται με κατάλληλα και με σαφήνεια και να διαθέτουν ανάγλυφη σήμανση για την εξυπηρέτηση των ατόμων με οπτική αναπηρία. Ομοίως, τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούν απρόσκοπτα και ανεξάρτητα τα αναψυκτήρια του σταδίου και τα σημεία παροχής υπηρεσιών, ως επίσης και να έχουν πρόσβαση σε όλους τους χώρους και εγκαταστάσεις εντός του σταδίου.

 

®    Όλα τα νέα στάδια θα πρέπει από την αρχή να πληρούν τα υπό αναφορά ελάχιστα πρότυπα ενώ θα πρέπει να γίνει έλεγχος προσβασιμότητας των υφιστάμενων σταδίων για την υλοποίηση των αναγκαίων βελτιώσεων και την εφαρμογή των προτύπων εντός εύλογου χρονικού διαστήματος.

 

®    Οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο ορισμού υπευθύνου προσβασιμότητας, ο οποίος θα είναι αρμόδιος για τη διασφάλιση εγκαταστάσεων και υπηρεσιών, με βάση την ενταξιακή πρακτική, για τους φιλάθλους και τους επισκέπτες, ως επίσης και για την υλοποίηση πολιτικών και διαδικασιών προσβασιμότητας εντός του σταδίου. Το δε προσωπικό και οι stewards που χρησιμοποιούνται τις ημέρες διεξαγωγής των αγώνων, θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι σε ζητήματα που αφορούν στα άτομα με αναπηρία και την προσβασιμότητά τους.

 

®    Όταν ένα άτομο με αναπηρία χρειάζεται βοήθεια ή φροντίδα για να μπορέσει να παρακολουθήσει ένα αγώνα, να δίδεται δωρεάν εισιτήριο για τον συνοδό του, ακόμη και όταν η αναπηρία του δεν είναι άμεσα ορατή, όπως για παράδειγμα στις περιπτώσεις ατόμων με μαθησιακές δυσκολίες που έχουν ανάγκη συνοδού ή βοηθού για την εξασφάλιση της ασφάλειάς τους.

 

 

Στ. Ο περί Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος Ν. 127(Ι)/2000

Με βάση τον περί Ατόμων με Αναπηρίες Νόμο, η μεταχείριση ενός ατόμου με λιγότερο ευνοϊκό ή μειονεκτικό τρόπο, ένεκα της αναπηρίας του, συνιστά δυσμενή διάκριση εις βάρος του λόγω αναπηρίας.[71]

 

Για τη διασφάλιση, δε, της ίσης μεταχείρισης των ατόμων με αναπηρία, θα πρέπει να απουσιάζει οποιαδήποτε διάκριση εις βάρος τους λόγω αναπηρίας. Ειδικότερα, η μεταχείριση ενός προσώπου με δυσμενέστερο τρόπο από ότι μεταχειρίζεται ή θα μεταχειριζόταν άτομα χωρίς αναπηρία τα οποία βρίσκονται στην ίδια ή παρόμοια κατάσταση συνιστά διακριτική μεταχείριση εις βάρος του.[72]

 

Στα δε βασικά δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, και το δικαίωμα συμμετοχής στις αθλητικές δραστηριότητες αναψυχής,[73] σε σχέση με το οποίο θα πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίζεται η παροχή στα άτομα με αναπηρία των αναγκαίων εύλογων προσαρμογών, στο μέγιστο των διαθέσιμων πόρων,[74] οι οποίες δεν συνεπάγονται δυσανάλογη επιβάρυνση για τη διασφάλιση της απόλαυσης ή άσκησης από τα άτομα με αναπηρία όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, σε ίση βάση με άλλους.[75]

 

Οποιαδήποτε παράλειψη χωρίς εύλογη αιτία επιφέρει δυσμενή διάκριση εναντίον ατόμου με αναπηρία, συνιστά αδίκημα. Ως εύλογη αιτία νοούνται «…όλες τις περιπτώσεις όπου δε δύνανται να ληφθούν ή δε λήφθηκαν τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίζουν ότι παρέχεται εύλογη προσαρμογή…».[76]

 

Ο περί Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος, παρέχει τη δυνατότητα σε οποιοδήποτε πρόσωπο έχει την άποψη ότι έχει, στη βάση των πιο πάνω νομοθετικών προνοιών, υποστεί διακριτική μεταχείριση λόγω της αναπηρίας του, να υποβάλλει σχετικό παράπονο στον Επίτροπο Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο οποίος το εξετάζει στη βάση των αρμοδιοτήτων του που απορρέουν από τον περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμο [Ν. 42(Ι)/2004].[77]

 

 

Ζ. Ο περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων

Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμος [Ν.42(Ι)/2004]

 

Ο περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμος παρέχει στον Επίτροπο συγκεκριμένες αρμοδιότητες, όπως η «…προαγωγή ισότητας ευκαιριών ανεξαρτήτως…ειδικών αναγκών…σε οποιαδήποτε θέματα όπως αναφέρεται στο εδάφιο (2) του άρθρου 6…».[78]

 

Σύμφωνα με το άρθρο 6 του Νόμου, αποτελεί απαγορευμένη με νόμο διάκριση, κάθε μεταχείριση ή συμπεριφορά, διάταξη, όρος, κριτήριο, ή πρακτική, που στα πλαίσια δραστηριοτήτων στο δημόσιο ή και στον ιδιωτικό τομέα δραστηριοτήτων διέπεται ειδικά, απαγορεύεται ή δεν επιτρέπεται, από οποιοδήποτε εκάστοτε σε ισχύ Νόμο ή κανονισμούς επί τω ότι συνιστά σύμφωνα με τις διατάξεις τους άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω, μεταξύ άλλων, ειδικών αναγκών. Διάκριση δυνατόν να είναι απαγορευμένη με νόμο διάκριση, υπό την προαναφερόμενη έννοια, καθ’ όσον αφορά οποιοδήποτε θέμα.[79]

 

Οποιαδήποτε, δε, μεταχείριση, ως επίσης και η εφαρμογή οποιασδήποτε διάταξης, όρου, κριτηρίου, ή πρακτικής που αποτελούν απαγορευμένη με νόμο διάκριση κατά τα διαλαμβανόμενα στο άρθρο 6, δεν επιτρέπονται.[80]

 

 

Η. Διαπιστώσεις

 

1.       Όπως ανακύπτει από τα ανωτέρω, το Κράτος υποχρεούται να λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα και να προβαίνει στις κατάλληλες ρυθμίσεις ούτως ώστε τα άτομα με αναπηρίες να απολαμβάνουν ισότιμη και απρόσκοπτη πρόσβαση σε όλες τις εγκαταστάσεις που παρέχονται στο κοινό, περιλαμβανομένων και των αθλητικών.

 

2.       Προς την κατεύθυνση αυτή, θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι όλες οι αθλητικές εγκαταστάσεις, περιλαμβανομένων των σταδίων στους οποίους διεξάγονται αγώνες ποδοσφαίρου, είναι προσβάσιμες από τα άτομα με αναπηρίες, καθώς και ότι, για το σκοπό αυτό, τους παρέχονται οι αναγκαίες εύλογες προσαρμογές ούτως ώστε να απολαμβάνουν, χωρίς οποιεσδήποτε εκπτώσεις, την πλήρη και χωρίς εμπόδια πρόσβαση τους σ’ αυτές.

 

3.       Τυχόν μη άρση των εμποδίων που παρακωλύουν την απρόσκοπτη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες στις αθλητικές εγκαταστάσεις, ισοδυναμεί, όπως έχει ήδη προαναφερθεί, με διάκριση εις βάρος τους αποκλειστικά και μόνο ένεκα της αναπηρίας τους, λόγω της παράλειψης του Κράτους να λάβει συγκεκριμένα μέτρα, αφενός για την εξάλειψη των εν λόγω εμποδίων, αφετέρου, δε, για την παροχή των απαραίτητων εύλογων προσαρμογών που θα διασφαλίζουν την ισότιμη και χωρίς διακρίσεις πρόσβασή των ατόμων με αναπηρίες στις αθλητικές εγκαταστάσεις/στάδια.

 

4.       Περαιτέρω, η μη απρόσκοπτη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες σε οποιεσδήποτε εγκαταστάσεις, συνεπάγεται και στέρηση της ευκαιρίας να συμμετέχουν ισότιμα σε όλες της πτυχές και εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, περιλαμβανομένων και των αθλητικών εκδηλώσεων.

 

5.       Ειδικότερα στην περίπτωση του ποδοσφαίρου που, ως το δημοφιλέστερο άθλημα, προσελκύει μεγάλο ποσοστό φιλάθλων σε κάθε χώρα και η παρακολούθηση ποδοσφαιρικών αγώνων συνιστά σημαντική έκφανση της κοινωνικής ζωής και παράγοντα ενσωμάτωσης και συμμέτοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι, ο αποκλεισμός των ατόμων με αναπηρίες από τη δυνατότητα πρόσβασης στα στάδια όπου διεξάγονται ποδοσφαιρικοί αγώνες ισοδυναμεί με ταυτόχρονο αποκλεισμό τους από τη δυνατότητα συμμετοχής, ένταξης και ενσωμάτωσης τους στην κοινότητα στην οποία διαβιούν.

 

6.       Ενδεικτικά, υπενθυμίζεται, συναφώς, ότι, βάσει των όσων επισημαίνει και η αρμόδια Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες για πλήρη και αποτελεσματική ενσωμάτωση στην κοινωνία είναι άμεσα συνυφασμένο με την απρόσκοπτη πρόσβαση τους σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής και τις εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα εντός της κοινότητας, περιλαμβανομένης και της πρόσβασης σε αθλητικές εκδηλώσεις. Συνακόλουθα, όπως συνεχίζει η αρμόδια Επιτροπή, η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στην κοινότητα και η συνακόλουθη πλήρης και αποτελεσματική ένταξη τους στην κοινωνία άπτεται του δικαιώματος τους να απολαμβάνουν πλήρη πρόσβαση και σε αθλητικές εκδηλώσεις.

 

7.       Παρομοίως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης διασυνδέουν άμεσα την πλήρη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία με την προσβασιμότητά και τη δυνατότητα παρακολούθησης αθλητικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων.

 

8.       Πέραν των ανωτέρω, ακόμη και όταν η προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες προς τις αθλητικές εγκαταστάσεις διασφαλίζεται, για να μην υπόκεινται σε διάκριση λόγω της αναπηρίας τους και να έχουν την δυνατότητα να παρακολουθούν ισότιμα και χωρίς περιορισμούς το αθλητικό δρώμενο (στην προκειμένη περίπτωση ποδοσφαιρικό αγώνα), είναι εκ των ων ουκ άνευ όπως η αλυσίδα πρόσβασης να μην διακόπτεται στις εισόδους των σταδίων αλλά να συνεχίζεται και στο εσωτερικό τους.

 

9.       Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα με αναπηρίες θα πρέπει να δύνανται να διακινούνται ικανοποιητικά εντός των σταδίων χωρίς οποιαδήποτε εμπόδια να παρακωλύουν την πρόσβαση τους προς τις θέσεις τους, καθώς και προς τους ειδικά διαμορφωμένους χώρους υγιεινής και τα αναψυκτήρια του σταδίου.

 

10.   Τα άτομα με αναπηρίες θα πρέπει επίσης, όπως και οι υπόλοιποι φίλαθλοι, να έχουν τη δυνατότητα επιλογής θέσης και ως εκ τούτου θα πρέπει να υπάρχουν διαθέσιμες και κατάλληλα διαμορφωμένες θέσεις για άτομα με αναπηρίες τόσο στο πάνω μέρος των κερκίδων, όσο και κοντά στον αγωνιστικό χώρο.

 

11.   Επί τούτου, επισημαίνεται ότι, η πρακτική που ακολουθείται σε ορισμένα στάδια, τα άτομα με αναπηρία να τοποθετούνται εντός του αγωνιστικού χώρου, πέραν των κινδύνων που κάτι τέτοιο εμπερικλείει σε σχέση με την ασφάλειά τους, καθώς και της απομόνωσής τους από τους υπόλοιπους οπαδούς και υποστηρικτές της ομάδας τους, δεν διασφαλίζει ικανοποιητική θέαση του αγωνιστικού χώρου, αφού βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο μ’ αυτόν και, ως εκ τούτου, το οπτικό τους πεδίο είναι περιορισμένο.

 

12.   Συμπληρωματικά με τα πιο πάνω, θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο, βάσει και των όσων υπογραμμίζουν η  UEFA και το CAFÉ ότι οι θέσεις για άτομα με αναπηρίες να είναι σε σημείο του σταδίου ώστε να παρέχεται προστασία από τις καιρικές συνθήκες. Ιδίως στις περιπτώσεις όπου οι κερκίδες είναι καλυμμένες και προστατεύουν τους φιλάθλους από τις καιρικές συνθήκες, όταν οι θέσεις για άτομα με αναπηρίες βρίσκονται σε διαφορετικό χώρο, πέραν του αποκλεισμού που επίσης βιώνουν επειδή δεν είναι στον ίδιο χώρο με τους υπόλοιπους φιλάθλους της ομάδας που υποστηρίζουν, τυγχάνουν διαφορετικής και δυσμενέστερης μεταχείρισης από τους άλλους φιλάθλους που προστατεύονται επαρκώς από τις καιρικές συνθήκες.

 

13.   Παρόμοιας φύσεως αποκλεισμό και διάκριση αποκλειστικά και μόνο ένεκα της αναπηρίας τους, βιώνουν τα άτομα με αναπηρίες όταν υποχρεώνονται να παρακολουθούν τον αγώνα από τις κερκίδες των οπαδών/υποστηρικτών της αντίπαλης ομάδας, εξαιτίας της απουσίας ειδικά διαμορφωμένων χώρων για άτομα με αναπηρίες και στις δύο κερκίδες του σταδίου. Ως εκ τούτου δεν έχουν τη δυνατότητα να βιώνουν την ίδια εμπειρία θέασης με τους υπόλοιπους οπαδούς και υποστηρικτές της ομάδας τους, αφού ακόμη και η εκδήλωση συναισθημάτων κατά τη διάρκεια του αγώνα υπέρ της ομάδας τους ενδεχομένως να συνιστά κίνδυνο για την ασφάλεια και τη σωματική τους ακεραιότητα όταν περιτριγυρίζονται από οπαδούς και υποστηρικτές της αντίπαλης ομάδας.

 

14.   Σε σχέση με τα ανωτέρω, επαναλαμβάνεται ότι, η έκδοση πιστοποιητικού ασφάλειας από την Αρχή Αδειοδότησης Σταδίων είναι, βάσει της οικείας νομοθεσίας [Ν.48(I)/2008], άμεσα συνυφασμένη με την λήψη μέτρων εντός του σταδίου για την παροχή θέσεων και διευκολύνσεων στα άτομα με αναπηρίες και έκαστος ιδιοκτήτης αθλητικού χώρου υποχρεούται να δημιουργεί, στο μέτρο του δυνατού, ειδικούς χώρους εστίασης και υγιεινής για τα άτομα με αναπηρίες. Περαιτέρω, δε, για σκοπούς ασφάλειας οι οπαδοί των διαγωνιζομένων σωματείων θα πρέπει να διαχωρίζονται.

 

15.   Ως εκ τούτου, αφ’ ης στιγμής αφαιρείται από τα άτομα με αναπηρίες το δικαίωμα επιλογής θέσης εντός του σταδίου, ένεκα της ελλιπούς προσβασιμότητας, ως επίσης και εξαιτίας της μη ύπαρξης προσβάσιμων χώρων υγιεινής, αναψυκτήριων κλπ. εντός του σταδίου, αναπόφευκτα επέρχεται κατάφωρη δυσμενής διάκριση εις βάρος τους, ένεκα της διαφορετικής αντιμετώπισης της οποίας τυγχάνουν αποκλειστικά και μόνο λόγω της αναπηρίας τους, συγκριτικά με τους υπόλοιπους φιλάθλους που βρίσκονται στο στάδιο.

 

Η. Καταληκτικά Συμπεράσματα

 

Ο περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμος, καθώς και οι σχετικοί Κανονισμοί, καθορίζουν συγκεκριμένα πρότυπα προσβασιμότητας που θα πρέπει  να εφαρμόζονται στις περιπτώσεις σταδίων, ούτως ώστε να είναι δυνατή η χρήση τους από τα άτομα με αναπηρίες. Εντούτοις, όπως έχει ανωτέρω σημειωθεί, οι συγκεκριμένες διατάξεις εφαρμόζονται μόνο για την αδειοδότηση νέων αναπτύξεων ή/και για τη διενέργεια προσθηκομετατροπών ή επισκευών σε υφιστάμενα στάδια, ενώ, παράλληλα, εξαιρείται από την εφαρμογή τους η Κυβέρνηση ή οποιοδήποτε Τμήμα της.

 

Συνακόλουθα, στη βάσει του συγκεκριμένου νομικού πλαισίου, δεν υφίσταται οποιαδήποτε υποχρέωση που θα διασφαλίζει την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στα στάδια ποδοσφαίρου και, ευρύτερα, στις αθλητικές εγκαταστάσεις, που ήδη έχουν δημιουργηθεί πριν την εφαρμογή της εν λόγω νομοθεσίας  το 2018.

 

Εντούτοις, οι διατάξεις της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, η οποία έχει κυρωθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία, έχουν αυξημένη νομική ισχύ έναντι οποιουδήποτε άλλου νόμου και ως εκ τούτου, δεσμεύουν το Κράτος συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη πρόνοια του ημεδαπού δικαίου.

 

Ως εκ τούτου, το Κράτος έχει υποχρέωση να προβεί στη λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων για την άρση της διακριτικής μεταχείρισης που βιώνουν τα άτομα με αναπηρίες που επιθυμούν να παρακολουθήσουν ποδοσφαιρικούς αγώνες.

 

Ειδικότερα, δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτό ότι τα άτομα με αναπηρία δεν έχουν την δυνατότητα να διακινούνται αυτόνομα στα αδειοδοτημένα στάδια ποδοσφαίρου, ούτε δικαιολογείται η απουσία  προσβάσιμων χώρων για την κατάλληλη και ασφαλή φιλοξενία τους, καθώς επίσης και μη προσβάσιμοι χώροι υγιεινής και στις δύο κερκίδες του σταδίου, ώστε να διασφαλίζεται η ισότιμη μεταχείριση όλων ανεξαιρέτως των ατόμων με αναπηρίες, ανεξαρτήτως της φύσης της αναπηρίας τους.

 

Περαιτέρω, δεν δύναται να αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα η παροχή σε άτομα με οπτική αναπηρία ή μειωμένη όραση, των αναγκαίων διευκολύνσεων ώστε μέσω σύγχρονου περιγραφικού σχολιασμού του αγώνα να απολαμβάνουν ισότιμα με τους υπόλοιπους φιλάθλους την εμπειρία ενός ποδοσφαιρικού αγώνα.

 

 

Ως εκ τούτου, επαναλαμβάνεται ότι:

 

·        Σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, τα Κράτη έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες στις αθλητικές εγκαταστάσεις, καθώς και να διασφαλίζουν ότι οι ιδιωτικοί φορείς που παρέχουν εγκαταστάσεις οι οποίες είναι ανοικτές για το κοινό, λαμβάνουν υπόψη όλες τις πτυχές προσβασιμότητας για τα άτομα με αναπηρίες. Οποιαδήποτε, δε, παρεμπόδιση της απόλαυσης από τα άτομα με αναπηρίες, σε ίση βάση με άλλους όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων , συνιστά διάκριση με βάση την αναπηρία.

 

·        Η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, έχει υπογραμμίσει ότι για την πλήρη και αποτελεσματική ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρίες στην κοινότητα, θα πρέπει να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη πρόσβαση τους σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής και εκδηλώσεις, περιλαμβανομένης και της πρόσβασης στις αθλητικές εγκαταστάσεις. Ειδικότερα, η απουσία πρόσβασης στερεί από τα άτομα με αναπηρίες τις ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στην κοινωνία και ως εκ τούτου, η απουσία πρόσβασης σε οποιαδήποτε εγκατάσταση που είναι ανοικτή για το κοινό, θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως απαγορευμένη πράξη διάκρισης λόγω αναπηρίας.

 

·        Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επισημάνει ότι για την πλήρη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία, είναι καίριας σημασίας η βελτίωση της προσβασιμότητας τους στον αθλητισμό και η άρση των αποκλεισμών από τις αθλητικές δραστηριότητες.

 

·        Το Συμβούλιο της Ευρώπης υπογραμμίζει πως οι ιδιοκτήτες των αθλητικών εγκαταστάσεων θα πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε τα άτομα με αναπηρίες να απολαμβάνουν την πρόσβαση τους σ’ αυτές, καθώς και ότι τα αθλητικά στάδια παρέχουν ένα φιλόξενο περιβάλλον χωρίς αποκλεισμούς.

 

·        Η UEFA και το Κέντρο για την Πρόσβαση στο Ευρωπαϊκό Ποδόσφαιρο (Centre for Access to Football in Europe – CAFÉ έχουν καθορίσει συγκεκριμένα πρότυπα και πρακτικές που θα πρέπει να εφαρμόζονται ώστε το ποδόσφαιρο και ειδικότερα την εμπειρία ενός αγώνα, να είναι όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά και προσβάσιμα σε όλους.

 

·        Με βάση τον περί Ατόμων με Αναπηρίες Νόμο, το δικαίωμα συμμετοχής στις αθλητικές δραστηριότητες αναψυχής,  περιλαμβάνεται στα βασικά δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες, ενώ, η μεταχείριση των ατόμων με αναπηρίες με δυσμενέστερο τρόπο συγκριτικά με άτομα χωρίς αναπηρία τα οποία βρίσκονται στην ίδια ή παρόμοια κατάσταση συνιστά διακριτική μεταχείριση εις βάρος τους.

 

·        Βάσει του περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμου, οποιαδήποτε διάκριση εις βάρος των ατόμων με αναπηρίες σε οποιοδήποτε θέμα, απαγορεύεται.

 

 

Ι. Προκαταρτικές Εισηγήσεις

Καταληκτικά και, για την αντιστροφή της κατάστασης που επικρατεί στα στάδια ποδοσφαίρου σε σχέση με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες σ’ αυτά, θα πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα ούτως ώστε, τα άτομα με αναπηρίες να δύνανται να απολαμβάνουν ισότιμα και χωρίς οποιαδήποτε διάκριση τα αθλητικά δρώμενα, περιλαμβανομένων και των ποδοσφαιρικών αγώνων σε όλα τα στάδια ποδοσφαίρου. Συγκεκριμένα θα πρέπει να υπάρχουν  :

·        Χώροι στάθμευσης για άτομα με αναπηρίες, διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή, πλησίον της εισόδου του σταδίου και λήψη μέτρων ούτως ώστε να μην καταλαμβάνονται από άλλα μη δικαιούχα πρόσωπα.

 

·        Επαρκής και αέναη αλυσίδα πρόσβασης από τον χώρο στάθμευσης μέχρι και τις θύρες του σταδίου, όπου θα πρέπει να υφίσταται κατάλληλα διαμορφωμένο και σε χαμηλότερο ύψος εκδοτήριο εισιτηρίων και σημείο εξυπηρέτησης για τα άτομα με αναπηρία που διακινούνται με τροχοκάθισμα, ως επίσης και ξεχωριστές προσβάσιμες μη περιστρεφόμενες θύρες εισόδου στο στάδιο.

 

·        Απρόσκοπτη και χωρίς την παρεμβολή οποιαδήποτε εμποδίων μετακίνηση των ατόμων με αναπηρίες προς τις θέσεις τους εντός του σταδίου, καθώς και στους διαδρόμους και από/προς τα αναψυκτήρια και τους χώρους υγιεινής του σταδίου.

 

·        Ειδικά διαμορφωμένες θέσεις για άτομα με αναπηρίες που θα διασφαλίζουν αντίστοιχη θέαση του αγωνιστικού χώρου με αυτήν που απολαμβάνουν οι υπόλοιποι παρευρισκόμενοι στο στάδιο. Στη βάση, δε, των προτύπων επαρκούς θέασης, το οπτικό πεδίο των ατόμων με αναπηρίες, ιδιαίτερα όσων ένεκα της φύσης της αναπηρίας τους παραμένουν καθήμενοι καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα, θα πρέπει να παραμένει καθαρό και να μην επηρεάζεται απ’ οτιδήποτε.

 

·        Σε κάθε, δε, περίπτωση, οι εν λόγω θέσεις, ως επίσης και οι χώροι υγιεινής και τα αναψυκτήρια, θα πρέπει να είναι διαθέσιμες στις κερκίδες όχι μόνο της γηπεδούχου αλλά και της φιλοξενούμενης ομάδας, ώστε τα άτομα με αναπηρίες να έχουν τη δυνατότητα, όπως και οι υπόλοιποι οπαδοί που προσέρχονται στο στάδιο, να επιλέγουν τη θέση τους καθώς και να παρακολουθούν τον αγώνα μαζί με τους οπαδούς/υποστηρικτές της ομάδας τους και να απολαμβάνουν την ίδια εμπειρία εντός του σταδίου χωρίς να νιώθουν με οποιοδήποτε  τρόπο αποκλεισμένοι ή περιορισμένοι.

 

·        Οι συγκεκριμένοι χώροι, οι οποίοι νοείται ότι θα πρέπει να παρέχουν προστασία από τις καιρικές συνθήκες,  θα πρέπει να βρίσκονται τόσο στο πάνω μέρος των κερκίδων και στο πίσω μέρος των διαζωμάτων, όσο και κοντά στον αγωνιστικό χώρο, σε ψηλότερο όμως επίπεδο απ’ αυτόν για να διασφαλίζεται επαρκές οπτικό πεδίο. Περαιτέρω, θα πρέπει να παρέχουν εύκολη και επαρκή πρόσβαση προς τους χώρους υγιεινής και τα αναψυκτήρια, καθώς και προς τις θύρες εξόδου σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης

 

·        Ράμπες και ειδικά διαμορφωμένοι ανελκυστήρες για τους χρήστες τροχοκαθισμάτων ώστε να επιτρέπεται η πρόσβαση τους στις ανώτερες σειρές των κερκίδων και στους υπόλοιπους κοινόχρηστους χώρους.

 

·        Στα υφιστάμενα στάδια και όπου είναι δύσκολη η εγκατάσταση κατάλληλου συμβατικού ανελκυστήρα, θα πρέπει να διατίθενται κατακόρυφες ανυψωτικές πλατφόρμες ή ανελκυστήρες σκάλας, για να διασφαλίζεται η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες σε όλους τους βασικούς χώρους του σταδίου.

 

·        Υπηρεσία ακουστικής περιγραφής του αγώνα για θεατές με οπτική αναπηρία ή βαρηκοΐα, η οποία δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε προκαθορισμένο χώρο του σταδίου, αλλά να παρέχεται φορητό σύστημα σχολιασμού ακουστικής περιγραφής (μέσω ακουστικών) ώστε οι χρήστες της υπηρεσίας να δύνανται να επιλέγουν οι ίδιοι που επιθυμούν να καθίσουν για να είναι κοντά στους συγγενείς και φίλους τους και ανάμεσα στους φιλάθλους της ομάδας τους.

 

·        Σε κάθε περίπτωση, οι συνοδοί των ατόμων με αναπηρίες, πέραν του ότι όπως επισημαίνει η αρμόδια Επιτροπή του ΟΗΕ, θα πρέπει να απαλλάσσονται από την υποχρέωση αγοράς εισιτηρίου,  θα πρέπει να έχουν διαθέσιμη θέση πλησίον του ατόμου που συνοδεύουν, για την άμεση και έγκαιρη παροχή οποιασδήποτε στήριξης ή βοήθειας ενδέχεται να χρειαστεί το άτομο με αναπηρία, ιδιαίτερα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

 

·        Καθορισμός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος με συγκεκριμένες προθεσμίες ούτως ώστε να εντοπιστούν και να καταγραφούν όλα τα υφιστάμενα εμπόδια στην προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στα στάδια ποδοσφαίρου και να καταρτιστεί πλάνο για την υλοποίηση των αναγκαίων βελτιώσεων εντός καθορισμένου χρόνου.

 

 

Νοείται ότι οι προαναφεθείσες προκαταρτικές εισηγήσεις είναι ενδεικτικές και όχι εξαντλητικές καθότι, για την πλήρη καταγραφή των αναγκαίων και ενδεικνυόμενων βελτιώσεων που θα πρέπει να γίνουν στα στάδια ποδοσφαίρου για να διασφαλίζεται η προσβασιμότητα όλων των ατόμων με αναπηρίες, ανεξαρτήτως της φύσης της αναπηρίας τους, θα πρέπει να γίνεται σε πλήρη συνεννόηση και συνεργασία των εμπλεκόμενων κρατικών φορέων με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες.

 

ΙΑ. Συστάσεις / Πρόσκληση σε Διαβουλεύσεις

Ενόψει των ανωτέρω και για την άρση της διακριτικής μεταχείρισης που υφίστανται τα άτομα με αναπηρίες ένεκα της ανεπαρκούς ή/και καθόλου προσβασιμότητας των σταδίων ποδοσφαίρου, ενδείκνυται όπως γίνουν οι αναγκαίες ενέργειες για την διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασής τους στα στάδια:

1.       αφενός με την επιθεώρηση όλων των υφιστάμενων σταδίων στα οποία διεξάγονται αγώνες ποδοσφαίρου για τον εντοπισμό των αναγκών προσβασιμότητας

 

2.         αφετέρου, δε, με την τροχιοδρόμηση της υλοποίησης όλων των αναγκαίων τροποποιήσεων σ’ αυτά και την εγκατάσταση, οπού χρειάζεται του αναγκαίου εξοπλισμού και διευκολύνσεων, στη βάση και των όσων περιλαμβάνονται στις προαναφερθείσες προκαταρτικές μου εισηγήσεις, ούτως ώστε να αρθούν τα εμπόδια που παρακωλύουν την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στα στάδια ποδοσφαίρου  και δεν επιτρέπουν την ισότιμη πρόσβαση τους στις αθλητικές εγκαταστάσεις.

 

Ως εκ τούτου, θα πρέπει οι εμπλεκόμενες Αρχές και Υπηρεσίες σε πλήρη συνεννόηση και συνεργασία με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες, και την ΚΥΣΟΑ, να προβούν στον καθορισμό ελάχιστων κριτηρίων και προϋποθέσεων προσβασιμότητας και να ορίσουν εύλογο χρονοδιάγραμμα εντός του οποίου τα υφιστάμενα στάδια ποδοσφαίρου, ιδιαίτερα όσα φιλοξενούν αγώνες Α΄ Κατηγορίας, να καταστούν προσβάσιμα από τα άτομα με αναπηρίες, ανεξαρτήτως της φύσης της αναπηρίας τους ούτως ώστε να τερματιστεί η διάκριση και η άνιση μεταχείριση που συντελούνται εις βάρος τους ένεκα της έλλειψης ή/και ανεπαρκούς προσβασιμότητας τους σ’ αυτά.

Ενόψει, δε, της συντελούμενης διάκρισης εις βάρος των ατόμων με αναπηρίες κα, βάσει του άρθρου 21(1) (α) του περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμου, αποφάσισα όπως υποβάλω σχετική σύσταση στον Κυπριακό Οργανισμό Αθλητισμού (ΚΟΑ), στην Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (ΚΟΠ) και στην Αρχή Αδειοδότησης Σταδίων για να τροχιοδρομήσουν τις αναγκαίες ενέργειες ούτως ώστε να είναι σε θέση τα άτομα με αναπηρίες να απολαμβάνουν χωρίς διάκριση πρόσβαση στις αθλητικές εγκαταστάσεις και ειδικότερα, στα στάδια ποδοσφαίρου που φιλοξενούν αγώνες Α΄ Κατηγορίας, σε ίση βάση με τους άλλους .

Επειδή δυνάμει του άρθρου 22 (1) του περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμου, ο Επίτροπος υποβάλλει σύσταση κατόπιν διαβουλεύσεων με τα εμπλεκόμενα μέρη, κοινοποιώ με την παρούσα Έκθεση, πρόσκληση για διαβουλεύσεις.

Ειδικότερα, η Έκθεση υποβάλλεται στον Κυπριακό Οργανισμό Αθλητισμού (ΚΟΑ), στην Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (ΚΟΠ) και στην Αρχή Αδειοδότησης Σταδίων, ως τους καθ’ ύλην αρμόδιους φορείς σε σχέση με την υλοποίηση των πιο πάνω εισηγήσεων και κοινοποιείται, για ενημέρωση και για τη συμμετοχή τους στις επικείμενες διαβουλεύσεις, στον Αρχηγό Αστυνομίας και στους Προέδρους της ΚΥ.Σ.Ο.Α., της Ο.ΠΑ.Κ. και της Π.Ο.Α.Α. Λεμεσού.

Σε μεταγενέστερο στάδιο και εάν κριθεί αναγκαίο, ενδέχεται να κληθούν για να συμμετάσχουν στις διαβουλεύσεις και εκπρόσωποι ιδιωτικών φορέων και σωματείων που έχουν στην ιδιοκτησία τους στάδια ποδοσφαίρου.

Αντίγραφο, δε, της Έκθεσης κοινοποιείται, για ενημέρωση, στον Πρόεδρο και τα Μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού, καθώς και στους παραπονούμενους (Α/Π 1857/2023 και Α/Π 156/2024).

 

 

Επίτροπος Διοικήσεως

και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

 

Ανεξάρτητος Μηχανισμός

Προώθησης, Προστασίας και Παρακολούθησης

της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες

 

Φορέας Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων

 

 

 

 

[1] ΠΟΑΑ ΛΕΜΕΣΟΥ: Τα προβλήματα που εντοπίστηκαν στο νέο γήπεδο Λεμεσού-Έκκληση να διευθετηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για τα άτομα ΑμεΑ
[2] Α/Π 716/2022, Σ.Α.Α. 137/2016 και Σ.Α.Α. 137/2016
[3] Η ψυχαγωγία δεν είναι αυτονόητη για όλους… και Βλέπουν με τα μάτια της ψυχής το ιστορικό παιχνίδι του Άρη
[4] Οι έδρες των ομάδων του Πρωταθλήματος Cyta
[5] Εδάφιο (1) του άρθρου 4Β του περί της Πρόληψης και της Καταστολής της Βίας στους Αθλητικούς Χώρους Νόμου του 2008 [Ν.48(I)/2008]
[6] Εδάφιο (1) του άρθρου 4 του Ν.48(I)/2008
[7] Εδάφιο (2) του άρθρου 4 του Ν.48(I)/2008
[8] Εδάφια (3) και (4) του άρθρου 4 του Ν.48(I)/2008
[9] Εδάφιο (γ) του άρθρου 15 του Ν.48(I)/2008
[10] Άρθρο 8(α)(ε) του περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμου (ΚΕΦ. 96)
[11] Άρθρο 9(1)(β)(xv) του ίδιου Νόμου
[12] Εδάφιο (1) του Κανονισμού 61ΗΑ των περί Οδών και Οικοδομών Κανονισμών
[13] Εδάφιο (2) του Κανονισμού 61ΗΑ
[14] Εδάφιο (3) του Κανονισμού 61ΗΑ
[15] Παράγραφος 3.135 του Παραρτήματος ΙΙΙ
[16] Παράγραφος 3.136 του Παραρτήματος ΙΙΙ
[17] Παράγραφος 3.140 του Παραρτήματος ΙΙΙ
[18] Παράγραφος 3.146 του Παραρτήματος ΙΙΙ
[19] Παράγραφος 3.147 του Παραρτήματος ΙΙΙ
[20] Παράγραφος 3.147 του Παραρτήματος ΙΙΙ
[21] Περί της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες και Άλλων Συναφών Θεμάτων (Κυρωτικός) Νόμος 8(ΙΙΙ)/2011
[22] Παράγραφοι (ε) και (φ) του Προοιμίου της Σύμβασης
[23] Άρθρο 1 της Σύμβασης
[24] Άρθρο 19 της Σύμβασης
[25] Άρθρο 5 της Σύμβασης
[26] Άρθρο 2 της Σύμβασης
[27] Άρθρο 2 της Σύμβασης
[28] Άρθρο 9 της Σύμβασης
[29] Εδάφιο 1 του άρθρου 9 της Σύμβασης
[30] Εδάφιο 2 του άρθρου 9 της Σύμβασης
[31] Εδάφιο 2 του άρθρου 9 της Σύμβασης
[32] Εδάφιο (γ) του άρθρου 19 της Σύμβασης
[33] Εδάφιο (γ) του άρθρου 30 της Σύμβασης
[34] Παράγραφος 11 του Γενικού Σχολίου με αρ. 6(2018) [Ισότητα και μη διάκριση] της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες
[35] Παράγραφος 1 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014) [Άρθρο 9: Προσβασιμότητα] της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες
[36] Παράγραφος 14 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014)
[37] Παράγραφος 15 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014)
[38] Παράγραφος 23 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014)
[39] Παράγραφος 29 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014)
[40] Παράγραφος 31 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014)
[41] Παράγραφοι 24 και 27 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014)
[42] Παράγραφος 25 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014)
[43] Παράγραφος 25 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014)
[44] Παράγραφος 33 του Γενικού Σχολίου με αρ. 2(2014)
[45] Παράγραφος 16(β) του Γενικού Σχολίου με αρ. 5(2017) [Άρθρο 19: Ανεξάρτητη Διαβίωση και Ενσωμάτωση στην Κοινότητα] της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες
[46] Παράγραφος 39 του Γενικού Σχολίου με αρ. 5(2017)
[47] Παράγραφος 94 του Γενικού Σχολίου με αρ. 5(2017)
[48] Παράγραφος 23 του Γενικού Σχολίου με αρ. 6(2018) [Ισότητα και μη διάκριση] της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες
[49] Παράγραφος 25 του Γενικού Σχολίου με αρ. 6(2018)
[50] Παράγραφος 26 του Γενικού Σχολίου με αρ. 6(2018)
[51] Παράγραφος 23 του Γενικού Σχολίου με αρ. 6(2018)
[52] Παράγραφος 24 του Γενικού Σχολίου με αρ. 6(2018)
[53] Παράγραφος 40 του Γενικού Σχολίου με αρ. 6(2018)
[54] Παράγραφος 42 του Γενικού Σχολίου με αρ. 6(2018)
[55] A/HRC/RES/43/23, παρ. 13
[56] Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, Participation in physical activity and sport under article 30 of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities (A/HRC/46/49), παρ. 18
[57] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030, COM(2021) 101 final, 3 Μαρτίου 2021, άρθρο 11
[58] Στο ίδιο, άρθρο 16
[59] Στο ίδιο, άρθρο 16
[60] Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αντιπροσώπων των κρατών μελών, συνερχόμενων στο πλαίσιο του Συμβουλίου, σχετικά με την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες στον αθλητισμό (2019/C 192/06), 7 Ιουνίου 2019, άρθρο 8(γ)
[61] Στο ίδιο, άρθρο 9
[62] Στο ίδιο, άρθρο 20
[63] Στο ίδιο, άρθρο 27
[64] Εδάφιο (4) του άρθρου 5 της Σύμβασης CETS No. 218
[65] Παράγραφος 71 της Επεξηγηματιής Έκθεσης για την Σύμβαση CETS No. 218
[66] Εδάφιο (1) του άρθρου 15 της Σύστασης CM/Rec(2021)5
[67] Εδάφιο (2) του άρθρου 15 της Σύστασης
[68] Εδάφιο (3) του άρθρου 15 της Σύστασης
[69] UEFA Stadium Infrastructure Regulations
[70] Αρχή Αδειοδότηση Σταδίων, Νομοθεσίες – Πρότυπα
[71] Άρθρο 2 του περί Ατόμων με Αναπηρίες Νόμου
[72] Άρθρο 3 του ίδιου Νόμου
[73] Παράγραφος (θ) του εδαφίου 2 του άρθρου 4 του ίδιου Νόμου
[74] Εδάφιο (1) του άρθρου 9 του ίδιου Νόμου
[75] Εδάφιο (2) του άρθρου 9 του ίδιου Νόμου
[76] Εδάφιο (3) του άρθρου 9 του ίδιου Νόμου
[77] Άρθρο 9Γ του ίδιου Νόμου
[78] Άρθρο 3 του περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμου
[79] Άρθρο 6(2) του ίδιου Νόμου
[80] Άρθρο 8 του ίδιου Νόμου